کمردرد علل بسیاری دارد و توضیح درباره آنها در کتب مختلف تخصصی پزشکی آمده است. اما ذکر چند مورد از انواع علل کمردرد ضرورت دارد:
I1 .بیماری استحاله ای (دژنراتیو) دیسک مهره ای
شایع ترین علت استحاله (تغییر شکل) دیسک مهره ای ، ضربه های کوچک یا بزرگ، مانند بلند کردن ساده اجسام سنگین هستند. پس از ضربه، دیسک های بین مهره ای واقع در مهره ها، آب خود را از دست می دهند و خشک می شوند و قادر به جذب ضربه های وارد شده به فضای بین مهره ها نیستند. از آنجا که خون رسانی به دیسک های بین مهره ای بسیار کم است، این دیسک ها نمی توانند خود را ترمیم کنند.
در انواع علامتدار، گاهی کمردرد مزمن با انتشار به ران ها، باسن ها یا کشاله ران در هنگام راه رفتن وگزگز یا ضعف زانوها وجود دارند. ممکن است همین درد (یا با شدت بیشتر) در هنگام نشستن، خم شدن، بلند شدن یا چرخیدن هم احساس شود.
این بیماری می تواند منجر به وضعیت ناتوان کننده مزمنی شود که تاثیر منفی جدی بر نحوه زندگی فرد می گذارد. در موارد شدید بودن درد، درمان های غیر جراحی مرسوم غالباً بی تاثیر هستند، ولی در غالب موارد فیزیوتراپی مجموعه درمان کایروپراکتیک و دستکاری، دستکاری استخوانی، داروهای ضد التهاب غیر استروییدی، کایروپراکتیک یا تزریق نخاعی موثر واقع می شوند.
چنان چه درمان محافظه کارانه طی 2 تا 3 ماه موثر واقع نشود، درمان جراحی توصیه می شود.چنانچه درد کمر یا ساق پا موجب محدودیت فعالیت عادی شود، یا در صورت وجود ضعف یا کرختی ساق پاها، مشکل بودن راه رفتن یا ایستادن، یا بی تاثیر بودن درمان دارویی یا فیزیوتراپی ممکن است جراحی (غالباً به صورت ادغام مهره ها) ضرورت یابد.
I2 .پوکی استخوان (استئوپورز)
پوکی استخوان نوعی بیماری استخوانی است که احتمال شکستگی استخوان را افزایش می دهد. در این بیماری، تراکم ماده جامد (معدنی) استخوان (bone mineral density؛ BMD) کاهش می یابد، ساختار میکروسکوپی استخوان از هم گسیخته می شود و مقدار و تنوع پروتئین های غیر کلاژن موجود در استخوان تغییر می کند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) پوکی استخوان در زنان را BMD کمتر از 5/2 انحراف معیار استاندارد از حداکثر توده استخوانی می داند (که مطابق است با متوسط میزان موجود در یک زن 20ساله سالم). پوکی استخوان بیش از همه در زنان و در سنین پس از یائسگی ایجاد می شود که در این حالت به آن پوکی استخوان (استئوپورز بعد از یائسگی) می گویند ولی ممکن است در مردان مسن و نیز در هر فرد مبتلا به اختلالات ویژه هورمونی و سایر بیماری های مزمن یا در نتیجه مصرف بعضی داروها، به خصوص کورتون ها روی دهد که نوع اخیر را پوکی استخوان بر احتمال بروز شکستگی استخوان ناشی از شکنندگی، این بیماری بر میزان امید به زندگی و کیفیت زندگی اثر چشمگیری دارد.
آیا می توان از پوکی استخوان پیشگیری کرد ؟
می توان از پوکی استخوان با ایجاد تغییراتی در نحوه زندگی و گاهی با مصرف دارو پیشگیری کرد و در افراد مبتلا به پوکی استخوان، درمان عبارت است از تغییر شیوه زندگی، پیشگیری از زمین خوردن و مصرف داروها (کلسیم ،ویتامین D ، بسیفوسفونات ها و چندین نوع داروی دیگر).
پوکی استخوان نشانه های اختصاصی ندارد و پیامد اصلی آن افزایش خطر شکستگی های استخوانی است و این شکستگی ها، در شرایطی روی می دهند که افراد سالم، به طور طبیعی در این شرایط دچارشکستگی نمی شوند؛ از این رو، شکستگی های مزبور را شکستگی های ناشی از شکنندگی استخوان می نامند.
این نوع شکستگی های به طور معمول در ستون مهره ها، لگن ،مفصل ران و مچ روی می دهند.
نشانه های شکستگی های همراه با فشردگی مهره ها عبارتند از : کمردرد ناگهانی، اغلب توام با درد تیر کشنده ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب و به ندرت همراه با تحت فشار واقع شدن نخاع و ایجاد نشانگان (سندرم) دم اسب.
((دم اسب؛ cauda equine)) به قسمت نتهایی نخاع گفته می شود که در ناحیه اولین مهره کمری قرار دارد و دسته متشکل از ریشه های عصبی کمری، خاجی و دنبالچه ای است که از نخاع خارج می شوند و در مسیر مجرای مهره ای خاجی و دنبالچه ای، قبل از رسیدن به سوراخ بین مهره ای هر مهره پایین می روند.
این مجموعه به دم اسب، شباهت دارد. در سندرم دم اسب، ریشه های عصبی قسمت پایینی کمر و قسمت مهره خاجی تحت فشار قرار می گیرند و در نتیجه، حس در ناحیه باسن از دست می رود، ساق پاها دچار ضعف می شوند و رفلکس ها کاهش می یابند و بی اختیاری ادراری و مدفوعی به وجود می آید. چنان چه مهره های متعدد در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی شوند، بدن بیمار به فرم خمیده (قوز کرده) در می آید، قد بیمار کوتاه می شود و درد مزمن همراه با کاهش تحرک وجود دارد.
در خانم ها، تراکم استخوان به دلیل کاهش هورمون استروژن در سنین یائسگی به سرعت کاهش می یابد. ولی در آقایان کاهش هورمون تستوسترون تاثیر قابل مقایسه (ولی کمتری) بر کاهش تراکم استخوان و ایجاد پوکی استخوان دارد. در افرادی که قبلاً در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی شده اند، احتمال شکستگی بعدی حداقل 2 برابر بیشتر از فردی در همان سن و با همان جنسیت ولی بدون شکستگی قبلی است.
بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، آزمایش تراکم استخوان است که بهتر است در زنان بالای65 سال و یا افراد بالای 60 سالی که در خطر پوکی استخوان قرار دارند انجام شود. در صورت وجود سابقه فامیلی پوکی استخوان در افراد فامیل، احتمال بروز مشکل در فرد افزایش می یابد.
در افراد لاغر و دارای جثه کوچک تر به دلیل کمتر بودن توده استخوانی، احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر است.
استعمال دخانیات احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهد. احتمال ایجاد پوکی استخوان در زنان مبتلا به سرطان پستان به خصوص در صورتی که شیمی درمانی شوند افزایش می یابد. رژیم غذایی فاقد کلسیم، نقش مهمی در ایجاد پوکی استخوان دارد. انجام ورزش به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند. مصرف الکل موجب کاهش تشکیل استخوان و تداخل با جذب کلسیم به وسیله بدن و در نتیجه ، بروز پوکی استخوان می شود.
آیا می توان پوکی استخوان را درمان کرد؟
برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان، هیچ وقت خیلی دیر، و هیچ گاه خیلی زود نیست.
بهترین راه برای درمان و پیشگیری از پوکی استخوان، مصرف مقدار کلسیم همراه با منیزیم، مواد معدنی لازم، ویتامین D3 و ویتامین K2 در رژیم غذایی است. ویتامین D به جذب کلسیم کمک می کند و باید به مقدار کافی مصرف شود. ویتامین D از راه غذا و تابش نور آفتاب (10 تا 15 دقیقه تابش آفتاب به دست ها،بازوها و صورت، 2 تا 3 بار در هفته) به بدن می رسد.
منیزیم و کلسیم همراه با یکدیگر در استخوان ها و خارج از بافت های نرم بدن تجمع می یابند.بهترین راه دریافت مواد معدنی، خوردن حبوبات و سبزیجات (به ویژه سبزیجات سبز رنگ و برگدار حاوی کلروفیل) است. کلسیم به مقدار زیاد در گوشت، لبنیات، بستنی، تخم مرغ و غلات و منیزیم در لوبیا، کلم بروکلی، ماهی هالیبوت، آجیل، صدف خوراکی و اسفناج یافت می شود.
تحقیقات اخیر نشان داده اند که ویتامین K2اهمیت بسیارزیادی برای سلامت استخوان ها دارد. ویتامین K به طور طبیعی به وسیله بدن ساخته نمی شود.
ویتامینK2 به انواع MK-4، MK-7 و چند نوع دیگر تقسیم می شود و ثابت شده است که ویتامین MK-7کامل تر است و فواید اضافی برای سلامت قلب دارد. ویتامین K1 در سبزیجات دارای برگ سبز، روغن زیتون، پنیر، جگر و سویا یافت می شود ولی ویتامین K2 فقط در غذای سنتی ژاپن موسوم به ناتو که نوعی صبحانه است و با سویای بخار پز و تخمیر شده ساخته می شود وجود دارد.
ورزش سرعت از دست رفتن استخوان را کاهش می دهد، قدرت عضلانی را افزایش می دهد و از تخریب استخوان جلوگیری می کند. قدم زدن، دویدن، بالا رفتن از پله، باغبانی، یوگا ، تنیس، یا بلند کردن اجسام (نه چندان سنگین) همگی به درمان پوکی استخوان کمک می کنند.
نوعی جلبک (Algae Cal) به عنوان درمان طبیعی پوکی استخوان شناخته شده است. این جلبک تنها منبع گیاهی کلسیم است و همچنین در آن، منیزیم، مواد معدنی، ویتامین D3 و ویتامین K2 یافت می شود. امروزه، استرونسیوم سیترات به صورت نوعی مکمل موسوم به Strontium Boost در دسترس قرار دارد که از اهمیت زیادی در تشکیل ماده معدنی ساختار استخوانی بر خوردار است.
I3 .نرمی استخوان (استئومالاسی)
نرمی استخوان (استئومالاسی osteomalacia)در اثر معدنی شدن (مینرالیزاسیون) ناکافی یا تاخیری استخوان ایجاد می شود و با راشیتیسم دوران کودکی مطابقت دارد و در حقیقت فرم خفیف تر آن است و در بزرگسالان دیده می شود. بیماری ممکن است به صورت دردهای منتشر استخوانی، ضعف عضلانی و شکنندگی استخوان ها تظاهر یابد و علت شایع آن ، کمبود ویتامین D است که به طور طبیعی از راه رژیم غذایی و / یا تماس با نور آفتاب به بدن می رسد. نرمی استخوان، نقص در معدنی شدن شبکه پروتئینی استخوان (موسوم به استئویید) است که در اثر کمبود ویتامین D ایجاد می شود. کمبود تماس با نور آفتاب به ویژه در افراد دارای پوست تیره، کمبود مقدار ویتامین D در رژیم غذایی یا اشکال در متابولیسم ویتامین D و فسفر ، سوء تغذیه دوران بارداری، نشانگان(سندرم) سوء جذب و نارسایی مزمن کلیه از علل ایجاد نرمی استخوان هستند.
بیماری در بزرگسالان به صورت بی سر و صدا و با کمردرد و درد در ناحیه ران ها شروع می شود و سپس به بازوها و دنده ها انتشار می یابد. درد، تیر کشنده نیست و به شکل قرینه و همراه با حساس شدن استخوان های گرفتار احساس می شود.
عضلات بالای ناحیه گرفتار دچار ضعف می شوند و بیمار هنگام بالا رفتن از پله ها و بلند شدن از وضعیت چهار زانو دچار مشکل می شود. راه رفتن بیمار به شکل ((راه رفتن مرغابی)) در می آید. در اکثر موارد تنها نشانه بیماری، خستگی مزمن و درد استخوانی است.
مقدار ویتامین D خون کاهش نشان می دهد و در رادیو گرافی استخوان ها، شکستگی های کاذب وبیرون زدگی دیسک حفره مفصل استخوان ران با لگن دیده می شود.
بیماری با تجویز هفتگی 000/200 واحد ویتامین Dبه مدت 4 تا 6 هفته و سپس روزانه 1600 واحد یا هر 4 تا 6 ماه، 000/200 واحد از ویتامین مزبور به خوبی درمان می شود.
I4 .بیماری پاژه (پاژت)
بیماری پاژه (پاژت ؛ Paget)، نوعی بیماری استخوانی غیر متابولیک است که به طور شایع دیده می شود و معمولاً افراد میانسال و مسن را گرفتار می کند و با تخریب بیش از حد و ناگهانی استخوان و ترمیم سازمان نیافته استخوان مشخص می شود. علت بیماری ناشناخته است و می تواند به خمیدگی استخوان های دراز و بدشکل شدن استخوان های مسطح منجر شود. استخوانی که به شکل جدید ترمیم می شود غیر طبیعی و نرم است و ممکن است به سادگی بشکند یا بر رویاعصاب و رباط ها فشار بیاورد و موجب درد و حساس شدن استخوان ها شود.
بیماری پاژه اغلب، لگن، استخوان ران، مهره ها و جمجمه را گرفتار می کند. گرفتاری جمجمه ممکن است موجب کری شود. درمان عبارت است از تجویز بیسفوسفونات ها .
I5 .فتق (بیرون زدگی) دیسک مهره ای
فتق(بیرون زدگی)دیسک مهره ای که به اشتباه به آن لغزندگی هم گفته می شود در اثر پاره شدن حلقه فیبری خارجی ("حلقه فیبری" یا "annulus fibrosus") دیسک بین مهره ای و در نتیجه، بیرون زدگی بخش نرم مرکزی مهره (موسوم به "هسته نرم" یا "nucleus pulposus") به وجود می آید این پارگی ممکن است منجر به آزاد شدن مواد واسطه ای شیمیایی التهابی شود که این مواد می توانند به طور مستقیم، حتی در غیاب فشردگی ریشه عصبی، موجب بروز درد شدید شوند.
علت مصرف داروهای ضد التهاب در دردهای ناشی از بیرون زدگی، پیش آمدگی، تورم یا پارگی دیسک بین مهره ای نیز همین آزاد شدن مواد شیمیایی التهاب زا است.
به طور معمول، پس از آنکه برآمدگی دیسک برای مدتی وجود داشت (در این اختلال، لایه های حلقه فیبری هنوز هم سالم هستند)، بیرون زدگی دیسک روی می دهد.
امروزه اهمیت "رادیکولیت شیمیایی" در ایجاد کمردرد بیشتر شناخته شده است. هدف اصلی جراحی، برداشتن "فشار" یا کاهش فشردگی مکانیکی از روی عناصر عصبی اعم از نخاع یا ریشه عصبی است. مطالعات کنونی به طور فزاینده نشان می دهند که کمردرد به جای آنکه فقط ناشی از فشردگی عصب باشد، ممکن است تنها به دلیل التهاب شیمیایی ایجاد شود. در 5 سال گذشته شواهد فزاینده ای درباره وجود یک واسطه التهابی اختصاصی ایجاد کننده درد مزبور مورد توجه قرار گرفته است. این مولکول التهابی که به عنوان "عامل نکروز تومور آلفا" (tumor ecrosis fator alpa; NFQ) می گویند نه تنها هوسیله دیسک دچار بیرون زدگی بلکه در دیسک های مبتلا به ژارگی و نیز در مفاصل سطحی و تنگی مجرای مهره ای نیز تولید می شود. NFQ ممکن است علاوه بر ایجاد درد و التهاب، به استحاله (تغییر شکل) دیسک مهره ای نیز منجر شود.
واژه متداول "لغزندگی دیسک" ، اصطلاحی نا صحیح است زیرا دیسک بین مهره ای به طور کاملاً محکم در بین دو مهره قرار می گیرد و نمی تواند دچار لغزندگی و یا حتی"خارج شدن از محل خود" شود ولی دیسک می تواند دچار چرخش یا کشیدگی خفیف شود.
همچنین ممکن است دیسک دچار پارگی، فتق (بیرون زدگی)، تغییر فیزیکی بافتی (استحاله یا دژنراسیون) شود. البته ممکن است جسم (تنه) یک مهره نسبت به تنه مهره مجاور خود، دچار لغزش نسبی شود که به این وضعیت اسژوندیلولیستزیس (spondylolisthesis) به معنی تغییر مکان (لغزش) مهره بر رویمهره تحتانی و به سمت جلو گفته می شود و می تواند دیسک بین دو مهره را تخریب کند. بیرون زدگی دیسک مهره ای ممکن است در هر مهره ای روی دهد ولی بیرون زدگی دیسک گردنی و کمری از سایر مهره ها شایع تر است. بیرون زدگی مهره های کمری شایع ترین نوع بیرون زدگی های مهره ای است و موجب کمردرد (لومباگو؛ lumbago) می شود که اغلب با درد ساق پا نیز همراه است که در این صورت به آن ((سیاتیک)) (sciatica) می گویند.
بیرون زدگی دیسک کمر، 15 برابر شایع تر از دیسک گردن و یکی از شایع ترین علل کمردرد است.دیسک های گردن در 8% موارد و دیسک های ناحیه پشت (سینه) فقط در 1 تا 2 درصد موارد دچار بیرون زدگی می شوند. دو فضای اول بین مهره ای (یعنی فضاهای بین مهره اول و دوم و سوم گردن)، و استخوان های خاجی و دنبالچه دارای دیسک بین مهره ای نیستند.
اکثر موارد بیرون زدگی دیسک بین مهره ای در دهه سوم یا چهارم زندگی، یعنی هنگامی که هسته نرم ( NUCLEUS PULPOSUS)هنوز حالت ژلاتینی دارد روی می دهند. با افزایش سن، این هسته خشک می شود و خطر بیرون زدگی آن بسیار کاهش می یابد. پس از 50 یا 60 سالگی، اغلب آرتروز و یا تنگی مجرای مهره ای باعث ایجاد کمردرد و یا درد ساق پا می شوند.
بیرون زدگی دیسک کمر، اغلب در مهره های چهارم وپنجم روی می دهد و بیماری با درد ناحیه کمر، باسن ها و ران همراه است و ممکن است به پا و / یا انگشتان پا امتداد پیدا کند. گرفتاری عصب سیاتیک شایع تر از سایر اعصاب است. عصب رانی هم ممکن است گرفتار شود و در تمام یک یا هر دو ساق و یا حتی پاها ایجاد گز گز نماید و یا با سوزش ران ها و ساق ها همراه باشد.
فتق دیسک ممکن است در افرادی که دائماً در حالت نشسته قرار دارند و به ویژه در اشخاصی که مرتباً اجسام سنگین را بلند می کنند ایجاد شود. آسیب دیدگی های ضربه ای (سریع)دیسک های کمری به طور شایع هنگامی ایجاد می شوند که فرد بر روی مچ پا خم شده و ناگهان ، بدون استفاده از ساق ها از جا بر می خیزد. کمردرد خفیف نشان دهنده پارگی کلی دیسک است که ممکن است موجب بروز یک رویداد ضربه ای ناشی از خم شدن برای برداشتن شیئی مانند مداد از روی زمین شود.
هنگامی که مهره در وضعیت مستقیم قرار دارد (مثلاً در زمان ایستادن یا دراز کشیدن) فشار داخلی به طور مستقیم بر روی تمام بخش های دیسک تقسیم می شود. در هنگام فشار داخلی به طور مستقیم بر روی تمام بخش های دیسک تقسیم می شود. در هنگام نشستن یا خم شدن برای بلند کردن اشیاء فشار داخلی وارد شده بر دیسک می تواند از 17psi (در حالت دراز کش) به بیش از psi300 (در حالت بلند کردن شیء، در وضعیتی که پشت و کمر خم شده است) برسد.
حرکت محتویات دیسک مهره ای به داخل مجرای اعصاب مهره ای هنگامی روی می دهد که پوشش غشای دیسک (حلقه فیبری) در زمان نشستن یا خم شدن، از سمت جلو (به طرف شکم) تحت فشار قرار گیرد و به طرف عقب کشیده شود.
مجموعه نازک شدن غشا ناشی از کشش و افزایش فشار داخلی (Psi 300 – 200 ) منجر به پارگی حلقه فیبری می شود. سپس محتویات ژله مانند دیسک به داخل مجرای مهره ای حرکت می کنند و اعصاب را تحت فشار قرار می دهند که در نتیجه، دردی شدید و معمولاً ناتوان کننده را به همراه دارد
منبع:برگرفته از کتاب کمردرد
برچسب‌ها: درمان کمردرد, پوکی استخوان,متخصص کمردرد, علل کمردرد, متخصص دیسک کمر
