کورتیکواسنروئید

کورتیکواسنروئید ها داروهائی هستندکه مانند کورتیزول عمل میکنند. کورتیزول برای اعمال طبیعی بدن لازم است و مقداری بیشتر از آن لازم است تا اثرات ضد التهابی داشته باشد. دارو‌های استروئیدی به دلیل داشتن اثرات ضد‌ التهابی معمولا به همراه سایر دارو‌های مؤثر بر سیر بیماری از ابتدای بیماری تجویز می‌‌گردند. این دارو‌ها به مقدار کم تجویز شده و به جز در موارد شدید بیماری و یا عوارض خارج مفصلی از مقادیر بالای این دارو‌ها استفاده نمی‌شود.
این داروها عبارت اند از:
پردنیزلون
بتامتازون
هیدروکورتیزون
دگزامتازون
متیل پردنیزلون
بتامتازون
دگزامتازون
تریامسینولون

 

حتی الامکان این داروها با معده خالی مصرف نشوند و حتما بعد از مصرف غذا باشد. در صورت وجود مشکلات گوارشی خفیف این داروها با یک تا دو ساعت فاصله از شربت آلومینیوم ام-جی و یا قرص های رانیتیدین یا فاموتیدین و یا سایمتیدین استفاده شوند. در صورت وجود مشکلات گوارشی بیشتر، استفاده از داروهایی با قدرت محافظتی بیشتر مانند: امپرازول  و یا پنتوپرازول توصیه می شوند.

برای کم کردن عوارض پوکی استخوان از ویتامین D و کلسیم استفاده می شود.

کورتیکو استروئید ها در موقع مصرف واکسن های حاوی ویروس زنده توصیه نمی شوند.

 

اثرات جانبی این دارو‌ها در مقادیر کم، ناچیز بوده و در مقادیر زیاد و در صورت مصرف طولانی ‌مدت عوارضی چون: پوکی ‌استخوان، ضعف عضلانی، اختلالات چشمی و اختلالات هورمونی، احتمال افزایش فشار خون و قند خون،تسریع در ابتلا به آب مروارید، پر مویی،آکنه،اختلال در خون رسانی در مفصل را به همراه دارد. در استفاده از دارو‌های استروئیدی باید توجه داشت که به هیچ عنوان نباید خودسرانه نسبت به شروع استفاده یا توقف این دارو‌ها، یا کم و زیاد ‌کردن مقدار مصرف آنها تصمیم گرفت، بلکه هرگونه تصمیمی مبنی بر تغییر مقدار مصرف دارو یا قطع آن باید توسط پزشک معالج گرفته شود.

این دارو‌ها علاوه بر قرص های خوراکی، به صورت آمپول های تزریقی در داخل عضله و داخل مفصل نیز تجویز می‌شوند. تزریق مفصلی استروئید چنانچه پزشک معالج تشخیص دهد بی‌خطر بوده و فوائد زیادی به دنبال دارد.

عوارض شدید این داروها عبارت اند از:

ریسک عفونت

استروئید ها خواص ضد التهاب دارند. همین خاصیت موجب میشود تا در صورتی که بیمار دچار عفونتی در بدن شود آن عفونت بسرعت پیشرفت کرده و در عین حال علائم زیادی هم از خود نشان ندهد. بیمارانی که از داروهای استروئیدی استفاده میکنند باید مراقبت بیشتری در بهداشت دهان و دندان خود داشته باشند و از تماس نزدیک با افرادی که بیماری واگیر ماند سرما خوردگی یا آنفلوانزا دارند پرهیز کنند. این افراد باید از تماس نزدیک با کسانی که در سه ماهه اخیر واکسینه شده اند (بخصوص واکسن خوراکی فلج اطفال) اجتناب کنند.
 

اختلالات گوارشی

مصرف کورتیکوستروئید ها میتواند موجب اختلالات گوارشی مانند تغییر در ذائقه، سوزش سر دل، در معده و زخم معده شود. بیمارانی که قبلا سابقه مشکلات گوارشی داشته اند با مصرف استروئید ها ممکن است دچار زخم معده و حتی سوراخ شدن معده شوند. پزشک با آزمایش مداوم مدفوع بیمار از لحاظ وجود خون در آن میتواند تا حدودی وضعیت دستگاه گوارش بیمار را تحت نظر داشته باشد. در بعضی بیمارانی که نیاز به مصرف کورتیکوستروئید ها یا دوز بالا و به مدت طولانی دارند پزشک معالج داروهایی مانند رانیتیدین یا امپرازول را تجویز میکند تا سطح اسید معده را کاهش داده و بدینوسیله احتمال بروز زخم معده را کم کند.
 

تغییرات پوستی و بهبود زخم

تغییرات پوستی از عوارض شایع مصرف استروئید ها است. مهمترین این عوارض عبارتند از

• نازک شدن پوست

• کبود شدن پوست براحتی و بعد از ضربات ملایم

• خطوط بنفش رنگ در ران و بازو و شکم و باسن که بعد از مدتی سفید رنگ میشوند

• پوست چرب

• آکنه

• نازک شدن مو

• در این بیماران زخم های پوستی دیر خوب میشوند

• لاغر شدن عضلات و ضعف عضلانی

پوکی استخوان

استروئید ها موجب استئوپروز و پوکی استخوان میشوند. بیمارانی که از استروئید استفاده میکنند باید مقادیر بالایی از ویتامین دی و کلسیم بصورت روزانه مصرف کنند تا این اثر دارو را کم کنند. بهترین منبع کلسیم لبنیات است.
 

کارکرد مغزی

مصرف استروئید ها ممکن است موجب اضطراب، اختلال حافظه، تهییج و یا افسردگی شود. در بیمارانی که دوز های بالایی از استروئید را مصرف میکنند ممکن است تغییراتی در شخصیت بصورت زیاد حرف زدن، احساس انرژی زیاد، تصمیمات ناگهانی پیدا شود. این افراد معمولا نیاز به خواب کمتر پیدا میکنند.
 

کاهش تحمل استرس

در بیمارانی که استروئید مصرف میکنند بدن در مواقع نیاز بیشتر به استروئید، نمیتواند آنرا خود تولید کند. این مواقع همان زمان هایی هستند که استرس به بدن وارد میشود. بطور مثال موقع عمل جراحی، خونریزی، شکستگی، تب و موارد دیگر. در این موارد بیمار باید وضعیت خود در مورد مصرف استروئید را به پزشک اطلاع دهد تا دوز مصرفی استروئید بیشتر شود. در صورتی که مصرف استروئید در زمان استرس بیشتر نشود بیمار ممکن است دچار عوارض شدیدی مانند کاهش فشار خون و حتی مرگ شود.
 

کاتاراکت و گلوکوم

گلوکوم یا آب سیاه به علت بالا رفتن فشار داخل چشم بوجود آمده و از عوارض مصرف طولانی مدت استروئید است. بیمارانی که به مدت طولانی از استروئید ها استفاده میکنند باید بطور مرتب فشار چشم را با مراجعه به چشم پزشک اندازه گیری کنند. از دیگر عوارض چشمی مصرف طولانی مدت استروئید ها کاتاراکت یا آب مروارید است.

مصرف داروهای استروئیدی در حاملگی :

 

تقریبا تمامی داروهای استروئیدی به جز پردنیزولون از جفت رد شده و ممکن است برای جنین مضر باشد لذا تنهامصرف پردنیزولون در طول حاملگی توصیه می شود.

 

توصیه های زمان مصرف داروهای استروئیدی جهت کاهش عوارض جانبی :

 

تعدیل مصرف کالری خصوصا غذاهای شیرین و پر کالری
استفاده از رژیم غذایی با مقادیر مناسب پروتئین و کربوهیدرات

محدودیت مصرف نمک

مصرف دارو در زمان تنظیم شده

اقدامات لازم جهت پیشگیری از پوکی استخوان
بیمارانی که استروئید مصرف می کنند از نظر چه عوارضی باید کنترل شوند؟

 

فشار خون

نارسایی قلبی و ادم محیطی (ورم دست و پا)

چربی سرم، قند خون، گلوکز ادرار

فاکتور های خطر ساز پوکی استخوان

تاریخچه وجود زخم معده

تاریخچه خانوادگی گلوکوم (آب سیاه در چشم)

جهت پیشگیری و کاهش عوارض قلبی و عروقی در صورت نیاز به مصرف بلند مدت این داروها، ضروری است آزمایش های چربی سرم، قند خون و گلوکز ادرار انجام شده و در صورت نیاز مشاوره قلب و عروق صورت گیرد.

اقدامات درمانی ضروری جهت پیشگیری از عوارض استخوانی استروئید ها چه هستند؟

 

با توجه به اینکه یکی از عوارض احتمالی این داروها بر روی استخوان هاست ضروری است در صورت نیاز به درمان بلند مدت این داروها آزمایش های خون و ادرار لازم انجام شود. همچنین ضروری است در این موارد سنجش تراکم استخوان به عنوان اقدام پایه صورت گیرد.

جهت پیشگیری از این عارضه استروئید اقدامات زیر ضروری هستند:

الف) انجام فعالیت های ورزشی مناسب مانند پیاده روی روزانه منظم.

ب) مصرف کلسیم و ویتامین D به مقدار کافی در پیشگیری از عارضه پوکی استخوان ضروری هستند.

ج) دسته دوم داروها که بنام بی فسفونات می باشند که دارای اشکال متفاوت خوراکی به نامهای آلندرونیت، رزیدرونات، اتیدرونات و... و نوع تزریقی بنام زولیدرونیک اسید می باشند که جهت پیشگیری از پوکی استخوان با نظر پزشک معالج توصیه می شوند.

این دسته از داروها به همراه استفاده داروهای درمان روماتیسمی در کاهش ضایعات مفصلی مفید بوده و توصیه می شوند.

استفاده از داروهایی چون امپرازول، رانیتیدین و فاموتیدین برای جلوگیری از عوارض گوارشی

باید توجه داشت که در صورت استفاده از داروهای آنتی اسید مانند آلومینیوم ام-جی باید با 2 ساعت فاصله مصرف شود.

 

 

منبع :rheumoc.com