عوارض و نکات مهم دیابت

دیابت در صورت کنترل نشدن هم در کوتاه مدت و هم طولانی مدت می تواند به شما آسیب برساند.

1- دیابت و عوارض کوتاه مدت :
عوارض کوتاه مدت دیابت شامل افت قند خون (هیپوگلایسمی ) و افزایش قند خون (هایپر گلایسمی ) می باشد .

هیپوگلایسمی (کاهش قند خون ):
به طور طبیعی با خوردن غذا و ورود آن به معده، هضم در معده آغاز می شود. به دنبال آن غذا در روده باریک به قند (گلوکز) تجزیه شده و گلوکز وارد جریان خون می شود. همزمان انسولین نیز توسط لوزالمعده به داخل خون آزاد می گردد. نهایتاً گلوکز یا قند با کمک انسولین وارد سلولهای بدن شده و جهت تولید انرژی و زنده ماندن آنها به کار می رود.
در مواردی مانند غذا نخوردن و استفاده زیاد از داروهای کاهنده قند خون چه به صورت خوراکی و چه به صورت تزریقی در افراد دیابتی، قند خون کاهش می یابد که ممکن است به طور ناگهانی یا به صورت تدریجی باشد. باید از بوجود آمدن افت قند خون جلوگیری شود و در صورت به وجود آمدن این حالت باید افت قند خون هر چه سریعتر درمان شود زیرا سلولهای مغزی ا از میان اشکال مختلف قندها فقط می توانند گلوکز را استفاده کنند و همچنین نمی توانند قند خون را ذخیره کرده و در مواقع افت قند از ذخایر خود استفاده کنند. در نتیجه احتمال آسیب به سلولهای مغز در این حالت وجود دارد.

علائم و نشانه های کاهش قند خون چیست؟
این علائم ممکن است به طور ناگهانی اتفاق بیافتند. علائم همچنین از هر شخص به شخص دیگر می تواند متغیر باشد و از طرف دیگر به میزان قند خونی که معمولا بیمار داشته بستگی دارد. اما به هر حال به طور کلی این علائم و نشانه ها را به دو دسته تقسیم می کنیم :

- علائم عصبی :
مانند ناتوانی در تمرکز، احساس سبکی سر، گیجی، کاهش حافظه، بی حسی لب و زبان، بریده بریده صحبت کردن ، رفتارهای بی منطق یا تهاجمی، دو بینی و خواب آلودگی و... می باشد.

- علائم عمومی:
شامل تعریق، لرز، تپش قلب، عصبانیت، گرسنگی، ضعف، پوست مرطوب، رنگ پریدگی و... می باشد.
* در موارد افت شدید قند خون، عملکرد سلولهای مغزی آنچنان تخریب شده که بیمار به کمک دیگران نیاز پیدا می کند. علائم ممکن است شامل رفتارهای عدم آگاهی به زمان و مکان، تشنج مشکل از خواب بیدار شدن یا از دست دادن سطح هوشیاری باشد.

- علایم افت قند خون در شب:
نمناک بودن لباس و ملافه. کابوس دیدن. احساس خستگی و سردرد پس از بیدار شدن.
*هنگام افت قند خون ممکن است هیچ کدام از علایم را نداشته باشید مطمئن ترین راه برای اطلاع یافتن از افت قند خون کنترل قند خون می باشد .
علائم افت قند خون زمانی رخ می دهد که قند خون به 70 میلی گرم بر دسی لیتریا کمتر می رسد.و معمولا افت قند خون به یکی از دلایل زیر رخ می دهد:
- خوردن و یا تزریق بیش از اندازه داروهای کاهنده قند خون
- فعالیت بدنی بیش از اندازه
- گرسنگی طولانی مدت

اقداماتی که باید هنگام افت قند انجام دهید:
پس از کنترل قند خون و اطمینان از افت قند خون بلافاصله باید یک قند سریع الجذب استفاده کنید. باید همیشه قند همراه خود داشته باشید.

مواردی که به سرعت قند خون را بالا می برد:
- سه حبه قند
- نصف لیوان آبمیوه
- یک قاشق شکر یا عسل
15 دقیقه بعد از صرف یکی از موارد فوق ،قند خونتان را اندازه بگیرید
اگر افزایش نیافته بود دوباره این کار را تکرار کنید تا قند خونتان به 70 میلی گرم بر دسی لیتر برسد سپس یک میان وعده مصرف شود.
در صورتیکه قند خون 70 میلی گرم بر دسی لیتر نرسد باید با اورژانس تماس گرفته شود
فرد بیهوش باید به پهلو خوابانده شود
مصرف میان وعده ها تا حد زیادی می تواند از حملات افت قند خون جلوگیری کند.
* چنانچه بیمار بیهوش شده هرگز نباید از راه دهان چیزی به وی خورانده شود ؛ زیراخطر خفگی وجود دارد. بیمار را به پهلو بخوابانید وهمزمان با اورژانس 115 تماس گرفته تا در اسرع وقت آمبولانس و پرسنل فوریتهای پزشکی جهت درمان مریض اعزام شوند در این فاصله آمپول گلوکاگون توسط شخص آموزش یافته تزریق شود.

توصیه های لازم به افراد دیابتی برای پیشگیری از افت قند خون :
- بیماران دیابتی ( بخصوص کسانی که انسولین تزریق می کنند) همیشه باید مقداری مواد قندی همراه خود داشته باشند تا در صورت حملات افت قند خون از آن استفاده کنند.
- بیماران باید از خوردن غذاهای پرکالری و پرچربی مثل دسرها ( برای نمونه کیکها و بستنی) جهت درمان افت قند خون پرهیز کنند.
- همیشه کارت مخصوص بیماری و شماره تلفن تماس با یکی را همراه داشته باشند.
- از افت قند خون می توان با هماهنگ کردن دریافت غذا، تزریق انسولین ، ورزش و فعالیت پیشگیری کرد.
- داشتن 6 وعده غذایی اصلی شامل 3 وعده اصلی و 3 میان وعده برای افراد دیابتی ضروری می باشد.
* اندازه گیری قند خون باید به طور منظم انجام شده و نتایج ثبت شود و در صورت مشکل در تنظیم میزان قند خون و تکرار علائم و نشانه های افت قند، به پزشک مراجعه کنید.

هایپر گلایسمی (افزایش قند خون ) :
افزایش قند خون را هایپرگلایسمی میگویند که به دلایل مختلفی روی میدهد.

علائم هایپر گلایسمی (افزایش قند خون ) :
- پر خوری
- پرنوشی
- خواب آلودگی
- پر ادراری
- اختلال در بهبود زخم

علل افزایش قند خون:
- مصرف نکردن انسولین و یا قرص های کاهنده خون
- پرخوری
- کاهش فعالیت فیزیکی
- استرس
- عفونت ها
- جراحت و بیماریها
*در بسیاری از موارد، قند خون بالا هیچ کدام از علائم فوق را ندارد و شما فقط با اندازه گیری قند خون در آزمایشگاه و یا با دستگاه گلوکومتر متوجه آن می شوید. اگر قند خونتان بیش از حد بالا می باشد، با فواصل زمانی کمتری قندتان را اندازه گیری کنید. در صورت وجود کتون در ادرار با پزشک معالجتان تماس بگیرید. مصرف دارو و انسولین را طبق برنامه ادامه دهید و مایعات بدون قند بیشتری بنوشید. در صورت عدم وجود کتون در ادرارو کمتر بودن قند خون از 300 میلی گرم بر دسی لیتر به فعالیت بدنی بپردازید.

2- دیابت و عوارض طولانی مدت :

افزایش قند خون درطولانی مدت،باعث ایجادآسیب وصدمه به اعضای مختلف بدن مانند: کلیه ،چشم،قلب وعروق ، اعصاب و .. می گردد. در اینجا بر آنیم تا شما را با عوارض دیابت آشنا کنیم .

دیابت و اعصاب :
اختلالات عصبی ناشی از دیابت یکی از عوارض شایع در دیابت می باشد.

نوروپاتی دیابتی :
یک عارضه شایع در دیابت نوروپاتی دیابتی می باشد که در آن اعصاب بدن دچار اختلال عملکرد می گردد. آسیب به اعصاب می تواند مربوط به یک عضویاهمه اعصاب باشد.

علائم آسیب اعصاب :
کاهش حس ، درد در دستها ، پاها و ساق پاها ، مشکلات گوارشی ،عفونت مثانه ، مشکلات قلبی ، مشکلات جنسی و حتی ضعف عضلات می باشد .
- هر چه زمان ابتلا به دیابت بیشتر باشد احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی افزایش می یابد .
 - آمارها نشان می دهند حدود 50 % از بیماران دیابتی به نوروپاتی مبتلا هستند .
- نوروپاتی دیابتی در افراد سیگاری ، بالای 40 سال و کسانیکه در کنترل قند خون دچار مشکل هستند رخ می دهد.

به علت درگیری اعصاب انتهایی خصوصا کف پاها و انگشتان پا ، افراد دیابتی باید در برنامه روزانه خود زمانی را به بررسی و معاینه کف پا اختصاص دهند. راهکار مراقبت از پا در صفحه مراقبت از اندام ها توضیح داده شده است.

رهایی از درد اندام ها :
برای درمان درد ناشی از نوروپاتی ، باید بصورت مرتب و منظم دستوراتی را که جهت بهبود درد می باشد را انجام دهید و دلسرد نشوید.
درد ناشی از نوروپاتی دیابتی را به چند روش می توان کنترل کرد :
- رساندن قند خون با کنترل صحیح به محدوده طبیعی.
- استفاده از داروهای مسکن مثل استامینوفن.
- گاهی نیز استفاده از پمادهای مسکن موضعی نیز مفید می باشد.

اختلالات ادراری ناشی از نوروپاتی :
پزشک داروهای آنتی بیوتیک را برای از بین بردن عفونت تجویز خواهد کرد . همچنین به بیمار توصیه میشود مایعات بدون قند بیشتری را استفاده کند .
مشکلات گوارشی ناشی از نوروپاتی دیابتی :
در صورتیکه فرد مشکلات جزئی در رابطه با گوارش و هضم مواد غذایی داشته باشد . توصیه میشود وعده های غذایی را افزایش و میزان غذای مصرفی را کاهش دهد.
و در صورت شدیدتر بودن علائم پزشک معالج شما بنا به صلاحدید خود دارو تجویز خواهد کرد.
مشکلات ناشی از نوروپاتی دیابتی : برای درمان این بیماران راههای متعددی وجود دارد که با مراجعه به متخصص غدد ، اورولوژی و زنان قابل درمان میباشد .
- مهمترین راه برای بهبود علائم نوروپاتی دیابتی کنترل مناسب قند خون می باشد.

دیابت ومشکلات کلیوی :
یکی از عوارض شایع دیابت عوارض کلیوی میباشد.
دیابت شایعترین علت نارسایی کلیه در دنیا و ایران است گلومرول های کلیه محل تصفیه خون هستند ومشلات کلیوی در افراد دبابتی ناشی از اختلال عملکرد گلومرولها میباشد .

در مراحل ابتدایی بیمار پروتئین در ادرار ظاهر میشود با تشخیص زودرس میتوان از بدتر شدن آن جلوگیری کرد .
علت ایجاد مشکلات کلیوی در افراد دیابتی افزایش حجم خونی است که از داخل رگهای کلیه میگذرند که به مرور زمان باعث آسیب رساندن به عروق کلیه و مشکلات کلیه میشود .

در بیشتر مبتلایان به دیابت نوع1 نشانه های گرفتاری کلیه 19-20 سال بعد مشاهده میشود .
شیوع نارسایی کلیه در دیابت نوع 2 کمتر است ولی با سرعت بیشتر و معمولا در مدت 10سال بروز پیدا میکند .

راه های پیشگیری از عوارض کلیوی:
- کنترل قند خون در محدوده طبیعی : مهمترین راه برای کنترل عوارض دیابت کنترل قند در حدود طبیعی میباشد .
- کنترل فشار خون در محدوده طبیعی: فشار خون مطلوب برای یک فرد دیابتی کمتر از 80/130 میباشد.

در صورتی که مبتلا به فشار خون بالا هستید:
- نمک را کمتر استفاده کنید .
- وزن خود را به حد مطلوب برسانید .
- سیگار نکشید .
- آزمایشات مربوط به عملکرد کلیه را به صورت معمول انجام دهید .
- از مصرف تنقلات وغذاهای شور خودداری کنید .
- مصرف گوشت قرمز ،ماهی ،پنیر ،جگروغذاهای پروتئینی را محدود کنید .
- تمرینات ورزشی را به صورت مداوم وروزانه انجام دهید .

تشخیص درگیری کلیه در بیماران :
در بیماران دیابتی نوع 1 پنج سال بعداز تشخیص دیابت ازمایش ادرار 24 ساعته جهت تعیین وجود پروتیین در ادرار داده میشود وبعدها در فواصل زمانی معینی تکرار میشود .

دیابت ومشکلات دهان ودندان:
افراد دیابتی با قند خون کنترل نشده نسبت به افرادغیر دیابتی بیشتردرمعرض خطرازدست دادن دندانها هستند.
قند خون بالا به رشد میکروبها وایجادعفونت کمک میکند.ازطرفی عفونت خودباعث افزایش قند خون می شود.وکنترل دیابت رامشکل تر خواهد کرد.
معمولا پس از عفونت دندانها لثه ها قرمز،ملتهب ومتورم می شود وبااین وضعیت معمولا هنگام مسواک زدن فرد دچار خونریزی از لثه ها می شود.
درافرادسیگاری ودیابتی های بالای 45سال این مشکلات شایع تر است.

شکایات رایج بیماران دیابتی:
- بیماریهای لثه
-عفونتهای قارچی
- خشکی دهان
- اختلال درحس چشایی
- بوی بددهان
- لق شدن دندانها
- پوسیدگی دندان

راه های حفظ سلامت دهان ودندان:

- حفظ قند خون در محدوده طبیعی
- استفاده ازنخ دندان بصورت روزانه
- استفاده از مسواک بعدازوعده های غذایی
- مراجعه به دندانپزشک به صورت منظم سالی 2بار برای بررسی سلامت دهان ودندان
- مراجعه به دندانپزشک در صورت احساس کردن مشکل در دهان
- ترک کردن سیگار

دیابت و بینایی:
در صورتیکه به دیابت مبتلا هستید بدن شما نمی تواند بدرستی از قند موجود در خون استفاده کند،در نتیجه غلظت خون افزایش می یابد. قند خون بالا می تواند سبب پیدایش تغییراتی در رگهای کوچک بدن شود .به این ترتیب دیابت بر بینایی شما اثر می گذارد.

در صورتیکه به دیابت مبتلا هستید بدن شما نمی تواند بدرستی از قند موجود در خون استفاده کند،در نتیجه غانواع درگیری چشم در دیابت عبارتند از: آب مروارید (کاتاراکت) آب سیاه(گلو کوم)و از همه مهمتر از بین رفتن عروق داخل کره چشم (رتینو پاتی) که مورد آخرشیوع بیشتری درمبتلایان به دیابت دارد.ظت خون افزایش می یابد. قند خون بالا می تواند سبب پیدایش تغییراتی در رگهای کوچک بدن شود .به این ترتیب دیابت بر بینایی شما اثر می گذارد.
در افرادیکه قند خون آنها به خوبی کنترل شود، تا حد بسیار زیادی می توان از عوارض چشمی دیابت جلوگیری کرد یا آن را تعویق انداخت ودر صورت بروز هر یک از مشکلات درصورت کنترل صحیح قند خون می توان از بروز عوارض و پیشرفت عوارض جلوگیری می کند.

معاینات چشمی در چه فواصلی باید انجام شود؟
در مواردیکه دیابت نوع 2 در سن بالای 35 سالگی تشخیص داده می شود.درهمان بدوتشخیص باید معاینه چشم بصورت سالانه صورت گیرد.ودر صورتیکه فرد مبتلا به دیابت نوع 1باشد10 سال پس از تشخیص دیابت اولین زمان معاینه خواهد بودودرهردومورد درصورتیکه علائمی دال برگرفتاری شبکیه وجود نداشته باشد ،معاینات باید هر سال انجام شود. در غیر اینصورت بنا به صلا حدید پزشک هر4-6ماه یکبار این معاینات تکرار خواهد شد.

رتینوپاتی دیابتی چیست؟
رتینوپاتی یک واژه ملی است که برای بیان مشکلات عروقی در شبکیه چشم بکار می رود.

علائم رتینوپاتی دیابتی چیست؟
درابتدای درگیری چشم در دیابت ممکن است هیچ علامت خاصی وجود نداشته باشد.در مراحل پیشرفته تراست که فرد دچار علائمی مانند کاهش دید می گردد بهمین علت لازم است معاینات منظم توسط پزشک انجام شود.زیراتشخیص به موقع ودرمان سریع می تواند ازپیشرفت ضایعات جلو گیری کرده وبینایی بیمار راحفظ کند.

خونریزی شبکیه وعلائم آن چیست؟
خونریزی می تواندابتدا بدون علامت باشد اما در مراحل بعدی علائم قابل توجهی را بوجود می آورد،تجربه هر شخص ازخونریزی متفاوت است.

آیاراهی برای جلوگیری از خونریزی وجوددارد؟
برای جلوگیری از خونریزی شبکیه کنترل دقیق قند خون و فشار خون بسیار اهمیت دارد.لیزردرمانی کنترل خونریزی هایی که به تازگی اتفاق افتاده است ویا پیشگیری از بروز آنها کمک می کند .

معاینات چشم چگونه صورت می گیرد؟
این معاینات شامل یک مطالعه دقیق و کامل از ته چشم وشبکیه ( با استفاده از قطرات شاد کننده مردمک) است که توسط متخصص چشم انجام می گیرد.

درمان بالیز:
مدتی طول میکشد تا اثرات مناسب لیزر درمانی آشکار شود. بینایی،ممکن است بعد از درمان بدتر شودو3-6ماه طول میکشد تا وضعیت مناسب استمرار یابد.معمولا 3-4ماه طول میکشد تا نتایج رضایت بخشی درمان آشکار شود.
- بعدازدرمان مناسب با لیزر باید همچنان فرد به طور مرتب تحت نظر باشد با توجه به شرایط شما متخصص چشم دفعات مراجعه رابه شما خواهد گفت.
- در افراد دیابتی که اختلال در عروق شبکیه چشم خود دارند ، ورزشهای سنگین فشار داخل چشم رابالا می برند. مثل وزنه برداری ویا بلند کردن وزنه های سنگین ممکن است سبب خونریزی شوند.
- انجام این گونه حرکات ممنوع می باشد . حتی دویدن سریع نیز در این افراد خطرناک است.
- پیاده روی وشنا جزء ورزشهای مناسب در این افراد است.

با تغییرات دید ناشی ازدیابت چه باید کرد؟
- پذیرش کاهش دید و اختلال دربینایی کارراحتی نیست.مشاوره یک راه کمک کننده است،ورزشها وروشهای آرام بخش نیز می تواند موثر باشند. ورزش کردن در افزایش اعتماد به نفس نقش موثری دارد.
- در صورتیکه کوچکترین تغییری در وضعیت بینایی شما ایجاد شد حتما باپزشک معالج خود مشورت کنید.

منبع :بنیاد بین المللی کنترل دیابت