بر روی بسته تمامی داروها شامل داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه تاریخ انقضاء ( که با حروف EXP مشخص میشود ) به شکل ماه و سال ذکر میشود.
پس از این زمان سازنده دارو تعهدی در خصوص تضمین پایداری و خلوص ماده دارویی ندارد. با انقضای تاریخ مصرف، برخی داروها فقط اثربخشی خود را از دست می‌دهند و برخی می‌توانند سبب بروز واکنش‌های حساسیتی و مسمومیت گردند، بنابراین از مصرف دارو پس از رسیدن تاریخ انقضاء خودداری کنید.
فاصله زمان تولید (تاریخ تولید را با علامت اختصاری MFG روی بسته بندی داروها مشخص میشود) و انقضاء مصرف دارو را عمر قفسه‌ای می‌نامند، که این فاصله می‌تواند بین ۱ تا ۵ سال متفاوت باشد. تنها دارویی که در شرایط مطلوب نگهداری شده است، در این فاصله اثربخشی و ایمنی خود را حفظ می‌کند و در صورتی که دارو در شرایط ذکر شده روی بسته بندی آن نگهداری نشود، پیش از تاریخ انقضاء، دستخوش واکنش‌های نامطلوب شده و قابلیت مصرف را از دست می‌دهد.
دما (حرارت):
تقریباً تمام واکنش‌های شیمیایی در دماهای بالاتر سریع‌تر اتفاق می‌افتد به طوری که معمولاً سرعت واکنش‌های شیمیایی به ازای هر ۱۰ درجه سانتیگراد دو برابر میشود .در خصوص داروها نگهداری یک فراورده یک ماه در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد معادل نگهداری ۳ ماه در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد واکنش‌های تخریب شیمیایی را تسریع می‌نماید.
رطوبت (نور):
تجزیه شیمیایی و تخریب داروها را تسریع می‌کند، بنابراین برخی داروها در بسته‌بندی‌های مقاوم به نور و شیشه‌های تیره رنگ بسته بندی می‌شوند و برای مقاومت در برابر رطوبت نیز بسته بندی‌های خاصی طراحی و به کار گرفته شده‌اند.
پس به طور کلی باید داروها را در شرایط خشک و خنک و تاریک نگهداری نمود.
باید دقت نمود داروها در بسته بندی اصلی خود نگهداری شوند و به توضیحات ذکر شده روی بسته بندی و بروشور دارو (برگه راهنمای دارو)، در نگهداری آن باید توجه شود.
باید توجه نمود که به محض خروج دارو از بسته بندی اصلی، تاریخ انقضاء قابلیت استناد خود را از دست می‌دهد و دارو باید به سرعت مصرف شود.
به عنوان اصل کلی اشکال دارویی جامد پایدارتر از اشکال مایع هستند، اشکال تزریقی و اشکال چشمی به محض باز شدن استریلیتی خود را از دست می‌دهند، بنابراین می‌بایست به سرعت مصرف شوند و قطره‌ها و پمادهای چشمی را یک ماه پس از باز شدن در صورتی که استفاده نشده باشند، باید دور ریخت.
نکات اسا سی در مصرف و نگهداری داروها در منزل:
- تا جای ممکن دارو در منزل نگهداری نشود.
- هرگز دارویی را که نمی‌شناسید در منزل نگه ندارید.
- هرگز دارویی را در جعبه داروی دیگر نگذارید.
- دارو را در مقادیر کم تهیه نموده و فقط به میزانی که بیمار در فاصله قابلیت مصرف دارو و تاریخ انقضاء آن را مصرف می‌نماید، تهیه شود. عدم توجه به ا ین نکته علاوه بر هدر رفتن هزینه صرف شده جهت تهیه دارو مشکلات دور ریختن و معدوم کردن دارو را نیز در پی خواهد داشت.
- قرص‌هایی که بیشتر از دو سال نگهداری شده‌اند، داروهایی که تاریخ انقضاءشان گذشته است، داروهایی که علائم فساد را نشان می‌دهند، نظیر تغییر رنگ، بوی نامطبوع، دوفاز شدن و … باید به نحو مناسبی دور ریخته شوند.
- داروها را دور از دسترس اطفال نگهداری کنید، زیرا کودکان کنجکاو هستند و ممکن است دور از چشم والدین به تقلید دارویی را بخورند و مسموم شوند. صدمه این بی احتیاطی جبران ناپذیر بوده و ممکن است موجب مرگ کودک گردد.
- داروهای بدون برچسب و یا داروهای فله‌ای را هرگز در منزل یا محل کار نگه ندارید و آنها را دور بریزید.
- داروها بایستی در ظرف اصلی خود نگهداری شوند. خارج کردن آنها از ظروف و تقسیم در پاکت‌های کاغذی یا پلاستیکی فساد آنها را تسریع می‌کند.
- باقی مانده محلول سرم، قطره و شربت‌هایی که به طور ناقص مصرف شده‌اند، قابل نگهداری نیست.
- حداقل هر سه ماه یکبار همه داروهای موجود در منزل را از نظر تاریخ مصرف بررسی کنید و داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید.
- سرنگ و یا دستکش استریل که تاریخ مصرف آن گذشته و یا کاغذ پوشش آنها پاره شده باشد غیراستریل و غیرقابل استفاده است.
- برخی از داروها نیاز به نگهداری در یخچال دارند که روی بسته بندی آنها این موضوع درج شده است و قرار گرفتن آنها در محیط بیرون از یخچال ممکن است باعث از بین رفتن خواص دارویی آنها شود.
- ریختن داروها در دستشویی یا فاضلاب سبب ورود مستقیم آن به محیط زیست می‌گردد و در خصوص آنتی بیوتیک‌ها موجب مقاومت میکروبی می‌گردد. بنابراین از دور ریختن داروهای تاریخ گذشته و فاسد به روش فوق جداً خودداری گردد.
- داروها را به افراد فقیر و محتاج ندهید زیرا ممکن است آنها را خودسرانه مصرف کنند و خطراتی متوجه آنها شود.
- به یاد داشته باشید مصرف خودسرانه دارو و یا تجویز دارو برای دیگران مجاز نیست. برای استفاده داروهای موجود در منزل، هر بار با پزشک خود مشورت کنید.
- در زمینه مصرف دارو همیشه با پزشک و داروساز مشورت کنید و از مشورت با کسانی که در این زمینه تخصصی ندارند، پرهیز نمائید.
- به خاطر داشته باشید که دکتر داروساز امین شماست و شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بسیاری از داروها، از داروسازان شاغل در داروخانه‌ها کمک بخواهید.
- اکثر داروهای تجویز شده یک بروشور (راهنما) در مورد اطلاعات لازم دارند که تحت عنوان اطلاعات دارویی برای مصرف، عوارض جانبی و موارد احتیاط است که برای شما مفید است، آن را مطالعه کنید و از درمان خودسرانه بیماری توسط داروهای بدون نسخه پزشک اجتناب کنید.
منبع : پزشکان بدون مرز