استئوپروز یا پوکی استخوان

استئوپروز یا پوکی استخوان

تعریف :استئوپورز بیماری است که در آن  استخوان ضعیف و شکننده میشود . به حدی که با کوچکترین استرس  مثل سرفه یا خم شدن میشکند . این شکستگی بیشتر در لگن ، مچ دست و ستون فقرات اتفاق میافتد . استخوان یک بافت زنده و پویا است و دائما در حال جذب و جایگزین شدن است اما در استئو پورز بافتی که جایگزین یا جدید شده ، کیفیت استخوان قدیمی یا جذب شده را ندارد .

پوکی استخوان هم در آقایان و هم در خانم ها دیده میشود. اما در خانم های نژاد سفید آسیایی مخصوصا بعد از سن یائسگی شایعتر است .

داروها ، مکمل های غذایی و ورزشهایی که در آنها وزن بدن تحمل میشود میتوانند باعث تقویت بافت استخوانی بشوند .

علایم :

در مراحل اولیه بیمار هیچ علایمی ندارد (به همین علت بیماری خاموش گفته میشود ) اما با پیشرفت پوکی استخوان یکسری علایم ظاهر میشود .

1-     درد های پشت به علت شکستگی  های ریز و مکرر مهره ها

2-     ایجاد شکستگی با نیروهای خیلی کوچک و کمتر از حد انتظار

3-     قامت خمیده

4-     کوتاه شدن قد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟

1-     خانم ها در ابتدای دوران یائسگی

2-     افرادیکه  دچار شکستگی غیر طبیعی استخوان شده اند .

3-     افرادیکه کوتاه شدن قد را تجربه میکنند . (بعد از سنین میانسالی )

4-     افرادیکه یک دوره طولانی داروهای کورتیکواستروئید مصرف میکنند

5-     افرادیکه سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند .

6-      وجود بیماریهای همزمان دیابت ، تیروئید

علل پوکی استخوان :

تا سن 20 سالگی میزان توده استخوانی به حداکثر خودمیرسد . از آن به بعد با افزایش سن میزان برداشت استخوان از تشکیل آن بیشتر میشود  . به عنوان یک قانون هر چقدر توده استخوانی در جوانی بیشتر باشد احتمال ابتلا به پوکی استخوان در سنین  بالا کمتر است .

عوامل خطر  (risk factorS  )

1-     سن

2-     نژاد

3-     جنس

4-     جثه

5-     سبک زندگی افراد (روش زندگی بی تحرک )

6-      وضعیت پزشکی فرد

7-     اختلالات هورمونی مثل مشکلات تیروئید ، پرکاری پارا تیروئید و غدد فوق کلیوی

8-     وضعیت تغذیه ای : کلسیم کم رژیم غذایی – اختلالات غذا خوردن مثل انورکسیا

9-     جراحی جهت کاهش وزن

10- مصرف داروهایی مثل کورتون ها ، داروهای ضد تشنج ، ضد افسردگی ، ضد ریفلاکس معده و ...

11- مصرف زیاد الکل – دخانیات و ...

عوارض پوکی استخوان :

شکستگی های استخوان مخصوصا در لگن و ستون فقرات

تشخیص :

شایعترین روش اندازه گیری دانسیته استخوان (DXA ) Dual energy X –ray absorptiometry

درمان:

مهمترین پایه درمان تغییر سبک زندگی است مثل : ورزش – عدم مصرف سیگار – اجتناب از مصرف   زیاد الکل ، پیشگیری از زمین خوردن و سقوط مثل نپوشیدن کفشهای پاشنه بلند ، راه رفتن  روی سطوح هموار

با توجه به اینکه افراد د استئوپروتیک نمیتوانند همه نوع ورزشی انجام دهند و تجویز ورزش بر اساس شرایط بیماران فرق میکند لذا توصیه و تجویز ورزش در کنار درمان در حیطه خدمات متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی میباشد

 سه فاکتور  پیشگیری مهم جهت حفظ سلامتی  استخوانها :  

1-دریافت کلسیم کافی

2-     دریافت روزانه V.TD به اندازه کافی

میزان نیاز روزانه به کلسیم از سن 18 تا 50 سالگی 1000mg روزانه و در خانم ها بالای 50 سال و آقایان بالای 70 سال 1200 mg  میباشد .

ویتامین D جهت جذب کلسیم لازم است . نیاز روزانه به کلسیم 600تا 800 واحد بین المللی است اما در افرادیکه بر اساس آزمایشات سطح ویتامین D   خونشان پایین است ممکن است به vit.D روزانه بیشتری نیاز داشته باشند .

3-     ورزش منظم

درمان دارویی :

-     بیس فسفونات ها ا مثل آلندرونات – ریزودرونات- زولندرونیک اسید و ...

-     هورمون درمانی  (HRT ) مثل رالوکسفین در خانم و تستوسترون در آقایان

و داروهای دیگر

منبع:انجمن طب فیزیکی و توانبخشی

راه پیشگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان چیست

استئوپروز یا پوکی استخوان بیماری است که در آن تراکم و قدرت استخوان های بدن کاهش یافته و بدنبال آن احتمال شکستگی استخوان ها افزایش میابد. معمولاٌ بیماری بتدریج پیشرفت میکند و هیچ علامتی از خود بروز نمیدهد تا وقتی که شکستگی بوجود میاید.

پیشگیری از پوکی استخوان

البته با بالا رفتن سن استئوپروز در همه افراد بوجود میاید و همه افراد مسن تا حدودی پوکی استخوان دارند ولی اینکه این روند در چه سنی شروع شود و شدت آن به چه اندازه باشد تا حدودی قابل کنترل است و با رعایت اصولی میتوان شروع آنرا به تاخیر انداخت و یا از شدت آن کاست و یا حداقل از پیشرفت سریع آن جلوگیری کرد مهمترین این موارد عبارتند از :

مصرف مناسب کلسیم

در سنین رشد بدن ما به مقادیر فراوانی از کلسیم برای ساختن استخوان نیاز دارد. در سنین جوانی تا آنجا که ممکن است باید سعی کنیم تا بدن ما استخوان بیشتری بسازد و این یک سرمایه گذاری ارزشمند برای آینده ما است. هرچه در جوانی بدن ما استخوان کمتری بسازد در سنین پیری زودتر به استئوپروز دچار میشویم.

البته سن ما هر چه باشد بدن ما برای حفظ سلامت استخوان هایش نیاز به کلسیم دارد. بعد از سنین رشد، بدن روزانه مقداری کلسیم خود را از دست میدهد و این مقدار باید به توسط تغذیه مناسب جایگزین شود. اینکه بدن شما به چه مقدار کلسیم نیاز دارد بسته به سن شما و دیگر عوامل متغیر است. بطور متوسط

• مردان و زنان بین 18-9 سال به روزی 1300 میلیگرم کلسیم نیاز دارند

• مردان و زنان بین 50-19 سال به روزی 1000 میلیگرم کلسیم نیاز دارند

• زنان باردار به روزی 1300 میلیگرم کلسیم نیاز دارند

• زنان بالای 50 سال به روزی 1200 میلیگرم کلسیم نیاز دارند.

 
مهمترین منبع طبیعی کلسیم لبنیات است. بطور متوسط یک لیتر شیر یا یک لیتر ماست حاوی 1000 میلیگرم کلسیم است.

مصرف کافی ویتامین دی

بدن شما برای سالم نگه داشتن استخوان هایش روزانه به 800-400 واحد ویتامین دی نیاز دارد. در صورتیکه به اندازه کافی در معرض نور آفتاب قرار میگیریم بدن ما میتواند این مقدار از ویتامین دی را بسازد وگرنه باید از مواد غدایی و یا مکمل ها برای دریافت این مقدار از ویتامین دی استفاده کنیم.

فعالیت بدنی منظم

همانطور که عضلات بدن برای قوی ماندن نیاز به کلسیم دارند استخوان ها هم به این ماده نیازمندند. در هر سنی که باشید بدن شما به فعالیت بدنی و ورزش نیاز دارد. ورزش هایی که در آنها سرپا هستیم مانند راه رفتن و دویدن و کوه نوردی در حفظ تراکم استخوان ها بسیار مفیدترند.

منبع : ایران ارتوپدی

پوکی استخوان بدنبال مصرف کورتون

یکی از عوارض مصرف طولانی مدت کورتون (به مدت بیش از سه ماه) بروز استئوپروز یا پوکی استخوان است. با اتخاذ اقداماتی میتوان میزان این عارضه را کاهش داد. در مواردی که کورتون به توسط پزشک آگاه تجویز شده باشد مصرف آن لازم بوده و بیمار نباید مصرف آن را قطع کرده و یا دوز آن را به ناگهان کاهش دهد. با این حال باید کاری کرد که عوارض آن به حداقل برسد.

کورتون چیست

کورتون یا کورتیکواستروئیدها نام دسته ای از داروها است که از آنها عمدتا برای کاهش التهاب استفاده میشود. این داروها ممکن است بصورت خوراکی، تزریقی، تنفسی و یا موضعی استفاده شوند. کورتون ها در درمان بیماری های روماتیسمی، آسم، بیماری های خود ایمنی، بعضی انواع سرطان ها و بسیاری از بیماری های دیگر مورد استفاده قرار میگیرند. پر مصرف ترین کورتون خوراکی پردنیزولون است.

استئوپروز یا پوکی استخوان چیست

همه استخوان های بدن بخصوص استخوان های اسفنجی خلل و فرجی دارند. در استئوپروز یا پوکی استخوان این خلل و فرج زیاد شده، تراکم استخوان کاهش یافته و ضعیف میشود. این ضعف استخوان را مستعد شکستگی میکند بطوریکه ممکن است بر اثر ضربات خفیف هم استخوان دچار شکستگی شود.

در استئوپروز خلل و فرج استخوان بیشتر میشود

استئوپروز ناشی از مصرف کورتون چیست

نیمی از افرادی که از کورتون به مدت طولانی استفاده میکنند دچار شکستگی های پاتولوژیک یا مرضی به علت پوکی استخوان میشوند. این پوکی استخوان معمولا بدنبال مصرف کورتون های خوراکی مانند قرص پردنیزولون ایجاد میشود. ولی مصرف اسپری های حاوی کورتون مانند بکلومتازون به مدت طولانی هم میتواند موجب پوکی استخوان شود.

در کسانی که به مدت بیش از سه ماه از کورتون خوراکی استفاده میکنند باید دانسیتومتری استخوان یا سنجش تراکم استخوان انجام شود و این سنجش در دوره های زمانی تکرار شود. برحسب تراکم استخوان فرد، پزشک معالج ممکن است همراه با تجویز کورتون اقداماتی پیشگیرانه را در دستور کار قرار دهد تا از شدت پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون بکاهد.

پیشگیری از پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون

در افرادی که به مدت بیش از سه ماه کورتون خوراکی استفاده میکنند پزشک معالج برحسب مورد از اقداماتی استفاده میکند تا احتمال بروز پوکی استخوان را کاهش داده و یا از شدت آن بکاهد. مهمترین این اقدامات عبارتند از

• کاهش مصرف سیگار و الکل : هم سیگار و هم الکل میتوانند موجب بروز پوکی استخوان شوند و مصرف هرکدام از آنها همراه با کورتون میتواند احتمال بروز پوکی را افزایش دهد

• انجام ورزش : ورزش های سرپایی مانند راه پیمایی و دویدن میتوانند موجب افزایش تراکم استخوان شده و احتمال پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون را کم کنند. انجام ورزش هایی که موجب تقویت عضلات بدن میشوند مانند تمرینات با وزنه هم همین اثر را دارند. شنا تاثیر زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان ندارد

• مصرف کلسیم و ویتامین دی : کلسیم نقش بسیار مهمی در تراکم و استحکام استخوان دارد و ویتامین دی برای جذب کلسیم از دستگاه گوارش و نظارت بر فعالیت آن در بدن مورد نیاز است. مصرف حداقل یک گرم کلسیم و 800 واحد بین المللی ویتامین دی در کسی که کورتون مصرف میکند ضروری است. بهتر است این مقادیر از طریق غذاهای سالم مانند لبنیات و ماهی به بدن برسد. با این حال در صورت کافی نبودن میزان دریافتی از راه غذا باید کلسیم و ویتامین دی بصورت مکمل های غذایی به بیمار داده شود

• میزان مصرف کورتون : حداقل میزان کورتون در حداقل زمان ممکن مصرف شود. هرچه دوز مصرفی کورتون و یا مدت زمان مصرف آن بیشتر شود احتمال بروز پوکی استخوان هم بیشتر میشود. متاسفانه حداقل دوزی وجود ندارد که در آن مقادیر احتمال بروز پوکی استخوان وجود نداشته باشد ولی باید با پزشک معالج صحبت کرد که در صورت امکان داروهای دیگری بجای کورتون استفاده شده تا شاید بتوان دوز مصرفی آن را کاهش داد و یا در صورت امکان در بعضی بیماری ها بجای داروی خوارکی از کورتون های موضعی مانند پماد استفاده کرد.
  ادامه مصرف کورتون بیش از زمانی که پزشک تجویز کرده و یا افزایش دوز آن برای بهتر کردن اثر آن بشدت ممنوع است. همچنین کسی که کورتون خوراکی مصرف میکند به هیچ وجه نباید بدون دستور پزشک معالج داروی خود را به ناگهان قطع کرده و یا دوز مصرفی آن را کاهش دهد

• دارو : مصرف داروهای بیس فسفونات مانند آلندرونات، ریزدرونات و یا اتیدرونات. این داروها میتوانند با کاهش بازجذب کلسیم از استخوان روند کاهش دانسیته آن را کند کنند

در کنار اقدامات ذکر شده بیماری که از کورتون استفاده میکند باید مراقب باشد تا در حین فعالیت های روزمره زمین نخورد. زمین خوردن شایعترین علت شکستگی پاتولوژیک بدنبال پوکی استخوان است. مهمترین کارهایی که میتوان در این زمینه انجام داد عبارتند از

• کاهش خطرهای داخل خانه مانند سطوح لغزنده و وسایل پراکنده در کف اطاق که میتوانند به پای فرد یر کرده و موجب سقوط او شوند

• انجام مداوم ورزش

• اصلاح مشکلات بینایی در صورت وجود

• ماندن در خانه در روزهای برفی و بارانی یا وقتی کف خیابان ها یخ میزند

• عدم مصرف داروهایی که فرد را خواب آلود کرده و قوه تمرکز او را به هم میزند

منبع : ایران ارتوپدی

آیا کنترل درمان پوکی استخوان یا استئوپوروز لازم است

بسیاری از کسانی که تحت درمان پوکی استخوان قرار میگیرند مرتبا به مراکز رادیوگرافی فرستاده میشوند تا پیشرفت بیماری و یا نتیجه درمان بررسی شود ولی باید دانست که درمان پوکی استخوان نیازی به کنترل نتیجه آن با انجام مکرر تست سنجش تراکم استخوان DXA ندارد چون

• سنجش مکرر تراکم استخوان بعد از شروع درمان ممکن است اعداد متفاوتی را نشان دهد که بیشتر از اینکه نشانه تاثیر یا عدم تاثیر دارو باشد نشانه خطاهای اندازه گیری دستگاه است

• هدف از درمان دارویی پوکی استخوان کم کردن احتمال شکستگی در آینده بیمار است. ممکن است با مصرف این داروها تراکم استخوان تغییر زیادی نکند ولی احتمال شکسته شدن استخوان کاهش یابد. پس حتی اگر تست DXA افزایش تراکم استخوان را نشان ندهد دلیلی برای قطع دارو نیست

• حتی اگر یک سنجش تراکم استخوان نشان دهد که بعد از شروع دارو تراکم استخوان بهتر نشده است معلوم نیست تغییر دارو یا افزایش دوز آن تغییری در تراکم استخوان ایجاد کند

تصویر بالا سمت چپ در مقایسه با تصویر پایین                    نشان میدهد که چگونه در پوکی استخوان                              تراکم استخوان کاهش میابد

• حتی اگر بعد از مصرف دارو، تست سنجش تراکم نشان دهد که تراکم استخوان کم شده ممکن است اگر بیمار دارو را مصرف نمیکرد این تراکم بسیار بیشتر کم میشد

• زنانی که در آنها تراکم استخوان در یکسال اول مصرف دارو زیاد میشود معمولا در دوسال بعد از آن دچار یک کاهش در تراکم میشوند و زنانی که در یکسال اول بعد از شروع دارو دچار افت تراکم میشوند معمولا در دو سال بعد از آن افزایش تراکم پیدا میکنند. پس تراکم استخوان در دوره مصرف دارو کم و زیاد میشود و این تغییرات متناسب با منفعتی که بیمار از دارو میبرد( منظور کاهش احتمال شکستگی است) نیست.

بنا به دلایل بالا گرچه ممکن است برای بیماران و حتی پزشکان قدری عجیب باشد ولی تکرار تست سنجش تراکم استخوان بعد از شروع درمان تاثیری در تصمیم گیری برای تغییر درمان نداشته پس نیازی به آن نیست.

منبع : ایران ارتوپدی

درمان دارویی پوکی استخوان یا استئوپوروز 3

داروهای دیگری که در کنترل پوکی استخوان بکار برده میشوند عبارتند از

کلسیتونین

کلسیتونین Calcitonin با نام تجاری میاکلسیک Miacalcic نوعی داروی ضد پوکی استخوان است که فقط در زنانی که حداقل 5 سال از شوع یائسگی آنها گذشته است مصرف میشود. این دارو بیشتر در کاهش احتمال شکستگی های ستون مهره موثر است تا شکستگی های لگن.

کلسیتونین بصورت اسپری بینی مصرف میشود و عوارض احتمالی آن افزایش آبریزش بینی، سردرد، کمردرد و خون دماغ است.

در تصویر بالا تراکم استخوان از مهره بالا به سمت                 مهره پایین بتدریج کمتر شده است

رالوکسیفن

رالوکسیفن Raloxifene که با نام های تجاری رالوفن یا اویستا Evista عرضه میشود از دسته داروهای ضد پوکی استخوان است. این دارو فقط در زنان یائسه بکار برده میشود. این دارو بصورت قرص های 60 میلیگرمی با یا بدون غذا مصرف میگردد. رالوکسیفن تراکم استخوان را در ستون مهره افزایش داده و احتمال شکستگی در آن را کاهش میدهد ولی در مورد تاثیر آن در لگن مدارک محکمی در دست نیست. این دارو احتمال بروز سرطان سینه در زنانی که احتمال بروز این سرطان در آنها زیاد است را کم میکند.

عوارض احتمالی رالوکسیفن بصورت گرگرفتگی، درد ساق، لخته شدن خون در ورزیدهای ساق، علائم شبیه آنفلوانزا است. این دارو را نباید در کسانی که در خطر سکته مغزی هستند و یا ریتم نامنظم قلبی یا فشارخون بالا دارند مصرف کرد.

تری پاراتید

تری پاراتید Teriparatide نوعی هورمون پاراتیروئید است که در درمان پوکی استخوان زنان و مردان بکار برده میشود. این دارو بیشتر در کاهش احتمال شکستگی های ستون مهره موثر است. استفاده از تری پاراتید از طریق یک آمپول به شکل یک قلم است که برای یک ماه دارو دارد و بیمار خودش هر روز مقداری از آن را تزریق میکند. حداکثر مدت استفاده از این دارو دو سال است.

عوارض احتمالی مصرف تری پاراتید بصورت احساس سرگیجه و درد ساق است.

منبع : ایران ارتوپدی