اطلاعات کلی در مورد لنفادم:
نکات کلیدی این قسمت:
|
لنفادم بهمعنای تجمع مایعات در بافتهای نرم بدن، هنگام آسیب دیدگی یا مسدود شدن سیستم لنفاوی است.
لنفادم (Lymphoma) هنگام آسیبدیدگی یا انسداد سیستم لنفاوی رخ میدهد. مایعات در بافتهای نرم جمع شده و باعث تورم میشوند. این حالت، یک مشکل رایج ناشی از سرطان و درمانهای آن است. لنفادم معمولاً روی دست و پا تأثیر میگذارد، ولی میتواند قسمتهای دیگر بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد. لنفادم میتواند برای بیماران مشکلات طولانی مدت جسمی، روانی و اجتماعی بهوجود آورد.
سیستم لنفاوی شبکهای از رگهای لنفاوی، بافتها و اندامهایی است که لنف را به سرتاسر بدن منتقل میکنند.
بخشهایی از سیستم لنفاوی که نقش مستقیمی در لنفادم ایفا میکنند شامل موارد زیر هستند:
لنف: یک مایع شفاف شامل لنفوسیت (سلولهای سفیدخون) که با عفونت و رشد تومورها مقابله میکند؛ لنف همچنین حاوی پلاسما است (بخش مایع خون که سلولهای خون را حمل میکند)
رگهای لنفاوی: شبکهای از لولههای نازک که به جریان لنف در سرتاسر بدن کمک میکند و آن را به جریان خون باز میگرداند.
گرههای (غدد) لنفاوی: ساختار کوچک و لوبیا شکلی دارند که لنف را فیلتر کرده و وظیفه جمعآوری سلولهای سفید خون را که به مبارزه با عفونت و بیماری کمک میکنند را بهعهده دارند. غدد لنفاوی در سرتاسر شبکه رگهای لنفاوی که در کل بدن یافت میشود قرار گرفته اند. مجموعه ای از غدد لنفاوی در زیر بغل، لگن، گردن، شکم و کشاله ران وجود دارند.
طحال، تیموس، لوزهها و مغز استخوان نیز بخشی از سیستم لنفاوی هستند ولی نقش مستقیمی در لنفادم ایفا نمیکنند.
آناتومی سیستم لنفاوی، نشاندهنده رگها و اندامهای لنفاوی است از جمله غدد لنفاوی، لوزهها، تیموس، طحال و مغز استخوان. لنف (مایع روشن) و لنفوسیتها، که از طریق رگهای لنفاوی در بدن حرکت میکنند و به غدد لنفاوی میروند و در آنجا مواد مضر را نابود میکنند، لنف از طریق رگی بزرگ در نزدیکی قلب وارد خون میشود.
لنفادم هنگامی رخ میدهد که لنف بهگونهای که لازم است، نتواند در بدن جریان پیدا کند.
هنگامیکه سیستم لنفاوی بهطور صحیح کار کند لنف در بدن حرکت میکند و به جریان خون باز میگردد.
این دو مجرای بزرگ در داخل رگهایی زیر ترقوه، که لنف را به سمت قلب میبرند، تخلیه میشوند. این محل، جایی است که لنف به جریان خون باز میگردد. هنگامیکه بخشی از سیستم لنفاوی آسیب میبیند یا مسدود میشود، مایعات نمیتوانند از بافتهای مجاور در بدن تخلیه شوند، بنابراین مایعات در بافتها جمع شده و باعث تورم میشوند.
دو نوع لنفادم وجود دارد:
لنفادم میتواند اولیه یا ثانویه باشد.
اطلاعات خلاصة زیر در مورد لنفادم ثانویه است، که بهدلیل سرطان یا درمان سرطان رخ میدهد:
علائم احتمالی لنفادم تورم دستها یا پاها است.
مشکلات دیگری نیز میتوانند همین علائم را بهوجود آورند. در صورت بروز هر یک از موارد زیر باید با پزشک مشورت کرد.
فعالیتهای روزانه و توانایی کار کردن یا لذت بردن از فعالیتهای تفریحی گاه توسط لنفادم تحت تأثیر قرار میگیرند، این علائم با گذشت زمان بهآرامی بروز میکنند و یا شاید در صورت وجود عفونت یا آسیب به دست یا پا بهسرعت ظاهر شوند.
سرطان و درمان آن از عوامل خطر برای لنفادم هستند.
لنفادم پس از هر گونه سرطان یا درمانی که روی جریان لنف در غدد لنفاوی اثر بگذارد رخ میدهد. از جمله این موارد میتوان به خارج کردن غدد لنفاوی اشاره کرد.
این بیماری گاهی در طی چند روز و یا سالها پس از درمان بروز میکند. بیشتر موارد لنفادم در طی سه سال پس از جراحی رخ میدهد.
عوامل خطر برای لنفادم شامل موارد زیر هستند:
لنفادم معمولاً در بیماران مبتلا به سرطان پستان که تمام یا بخشی از پستان خود و غدد لنفاوی زیر بغل را برداشتهاند بهوجود میآید. لنفادم در پاها معمولاً پس از جراحی سرطان رحم، پروستات، لنفوم یا ملانوما (Melanoma)بروز میکند، همچنین این بیماری میتواند همراه با سرطان فرجی(Vulvar) یا سرطان تخمدان بهوجود آید.
برای تشخیص لنفادم از آزمایشهای مربوط به بررسی سیستم لنفاوی استفاده میشود.
حصول اطمینان از اینکه دلیل تورم موارد دیگری نظیر عفونت یا لختههای خون نیست، بسیار مهم است. از آزمایشها یا روشهای زیر برای تشخیص لنفادم استفاده میشود:
پا یا دست ورم کرده معمولاً با دست یا پای دیگر مقایسه میشود. این کار در طی زمان مرتباً تکرار میشود تا عملکرد درمان مشخص شود.
از مراحل مختلف زیر برای توصیف میزان پیشرفت لنفادم استفاده میشود:
لنفادم مرحله سه بهندرت در بیماران مبتلا به سرطان پستان رخ میدهد؛ به لنفادم مرحله سه، پیل پایی لنفوستاتیک(Elephantiasis) نیز گفته میشود.
کنترل لنفادم
(Managing Lymphedema) نکات کلیدی این بخش:
|
ممکن است اقداماتی برای پیشگیری از لنفادم یا جلوگیری از وخیمتر شدن آن در پیش گرفته شود.
اقدامات پیشگیرانه میتواند مانع از توسعه لنفادم شود. پزشکان میتوانند به بیمار آموزش دهند چگونه در خانه از لنفادم پیشگیری کند یا مراقبتهای لازم را به عمل آورد. در صورت بروز لنفادم، میتوان از اقدامات زیر برای جلوگیری از بدتر شدن آن استفاده کرد.
اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر است:
در صورتیکه با هر یک از علائم لنفادم برخورد کردید بهسرعت پزشک خود را در جریان بگذارید.
بخش مربوط به اطلاعات کلی در مورد علائم ناشی از لنفادم را مطالعه کنید. در صورت مشاهده هر یک از این علائم بهسرعت پزشک خود را مطلع کنید. در صورتیکه درمان زود شروع شود احتمال بهبودی بیشتر است. در صورتیکه لنفادم درمان نشود میتواند منجر به مشکلاتی شود که دیگر نتوان آنها را درمان کرد.
برای پیشگیری از عفونت، ناخنها و پوست خود را تمیز نگه دارید و از آنها مراقبت کنید.
باکتریها میتوانند از طریق بریدگی، خراش، نیش حشرات یا دیگر جراحتهای پوست وارد بدن شوند. مایعات جمع شده در بافتهای بدن بهدلیل لنفادم، رشد باکتریها و بروز عفونت را سادهتر میکند؛ بهدنبال نشانههایی از عفونت مانند قرمزی، درد، تورم، گرما، تب یا رگههای قرمز زیر سطح پوست باشید و در صورت مشاهده هر یک از این موارد بهسرعت پزشک خود را مطلع کنید. مراقبت دقیق از پوست و ناخن به پیشگیری از عفونت کمک میکند.
از مسدود کردن جریان مایعات درون بدن خودداری کنید.
اینکه مایعات درون بدن، مخصوصاً در اندام مبتلا شده یا در نواحی که ممکن است لنفادم بروز کند،بهخوبی جریان داشته باشد بسیار مهم است.
چگونگی تأثیر ورزش روی لنفادم مربوط به سرطان پستان هنوز کاملاً مشخص نیست.
در گذشته زنان مبتلا به لنفادم ناشی از سرطان پستان از انجام بعضی از ورزشها منع میشدند. اخیراً، پژوهشهایی در رابطه با تأثیر ورزش روی این نوع از لنفادم انجام شده است. براساس این مطالعات، بهنظر میرسد که ورزش حداقل لنفادم را بدتر نمیکند. در این مورد باید تحقیقات بیشتری انجام گیرد.
درمان لنفادم
(Treatment Of Lymphedema) نکات کلیدی این بخش:
|
هدف از درمان، کنترل تورم و دیگر مشکلات ناشی از لنفادم است.
آسیب به سیستم لنفاوی قابل درمان نیست. از درمانها برای کنترل تورم ناشی از لنفادم و پیشگیری از بروز دیگر مشکلات یا بدتر شدن آنها استفاده میشود. فیزیوتراپی، از درمانهای متداول و استاندارد است، درمان معمولاً ترکیبی از چندین روش فیزیکی است و هدف از آن کمک به بیماران برای ادامه فعالیتهای روزمره، کاهش درد و بهبود توانایی حرکت و استفاده از اندامهای مبتلا به لنفادم (دست یا پا) است. معمولاً از داروها برای درمان طولانی مدت لنفادم استفاده نمیشود.
درمان لنفادم شامل موارد زیر است:
ورزش:
ورزشهای سبکی که باعث فعالیت بیشتر قلب و ریهها میشوند، موجب میشود که رگهای لنفاوی، لنف را از اندامهای مبتلا شده خارج کنند و در نتیجه به کاهش تورم کمک میکنند.
پوشاک فشاری:
پوشاک فشاری از پارچههایی ساخته شده که مقدار فشار کنترل شدهای را به نواحی مختلفی از دست یا پا وارد میآورند و به حرکت مایعات و جلوگیری از تجمع آنها کمک میکند. گاه بعضی از بیماران نیاز دارند این لباسها را برای سایز خود سفارش دهند. استفاده از آستین فشاردهنده در هنگام ورزش به جلوگیری از تورم بیشتر در اندام مبتلا شده کمک میکند. استفاده از پوشاک فشاری در هنگام مسافرت هوایی اهمیت زیادی دارد زیرا لنفادم در ارتفاعات بالاتر ممکن است بدتر شود. به پوشاک فشاری، آستینهای فشاردهنده و آستینها یا جورابهای ساقبلند لنفادم نیز گفته میشود.
بانداژ:
هنگامیکه مایعات لنف از اندام متورم خارج شد، بانداژ کردن (بستن) میتواند به جلوگیری از پر شدن مجدد ناحیه با مایعات کمک کند. بانداژ همچنین توانایی رگهای لنفاوی برای جابهجا کردن لنف را افزایش میدهد. گاهی اوقات لنفادمی که با دیگر درمانها بهبود نیافته است با استفاده از بانداژ بهتر میشود.
ماساژدرمانی:
ماساژدرمانی (درمان دستی) برای لنفادم، شامل درمانی است که در آن بافتهای نرم بدن بهآرامی ورز و مالش داده میشود یا ضربات آرام به آنها زده میشود. ماساژ میتواند به خارج کردن لنف از نواحی متورم و هدایت آن به ناحیهای که رگهای لنفاوی در آن فعال هستند کمک کند.
معمولاً ماساژ درمانی در مورد بیمارانی که از پرتودرمانی در ناحیه مبتلا به لنفادم استفاده کردهاند یا کسانی که یکی از شرایط زیر را دارند اعمال نمیشود:
مراقبت از پوست:
هدف مراقبت از پوست پیشگیری از عفونت و حفاظت از پوست در مقابل خشکی و ترکخوردگی است؛ بخش «نکاتی مربوط به مراقبت از پوست» را در قسمت کنترل لنفادم مشاهده کنید.
درمان ترکیبی:
فیزیوتراپی ترکیبی، برنامهای متشکل از ماساژ، بانداژ، ورزشها و مراقبت از پوست است، که توسط یک درمانگر متخصص انجام میشود. در شروع برنامه، درمانگر از درمانهای متعدد در بازه زمانی کوتاه برای کاهش بیشتر تورم در بافت مبتلا به لنفادم استفاده میکند، سپس بیمار برنامه را در منزل ادامه میدهد تا تورم را در حالت کاهشیافته نگه دارد. به درمانهای ترکیبی، درمانهای پیچیده کاهشدهنده احتقان نیز گفته میشود.
ابزار فشردهسازی:
ابزار فشردهسازی، پمپهایی هستند که به آستینهایی متصل میشوند که دور دست یا پا پیچیده میشوند و بهصورت مقطع به اندامها فشار وارد میکنند. آستین در چرخههای زمانی پر باد و کم باد میشود و این عملکرد پمپاژ به حرکت مایعات درون رگهای لنفاوی و جلوگیری از تجمع مایعات در دست یا پا کمک میکند.
ابزار فشردهسازی در صورت استفاده همراه با درمان ترکیبی میتواند مفید باشد. استفاده از این دستگاهها باید زیر نظر یک متخصص آموزش دیده انجام شود چرا که فشار زیاد میتواند به رگهای لنفاوی نزدیک به سطح پوست آسیب وارد کند.
کاهش وزن:
در بیماران مبتلا به اضافه وزن، ممکن است لنفادم با کاهش وزن بهتر شود.
لیزردرمانی:
لیزردرمانی معمولاً به کاهش تورم لنفادم و از بین بردن سختی پوست پس از عمل ماستکتومی (Mastectomy : جراحی برای برداشتن بخشی از پستان یا تمام آن ) کمک میکند. از یک دستگاه دستی، که با باتری کار میکند، برای هدفگیری نواحی مبتلا به لنفادم بهوسیله اشعههای سطح پایین لیزر استفاده میشود.
دارودرمانی:
لنفادم معمولاً با دارو درمان نمیشود ولی گاه از آنتی بیوتیک برای معالجه و پیشگیری از عفونت استفاده میشود. دیگر انواع داروها نظیر داروهای مدر(Diuretic) یا داروهای ضد انعقاد خون (رقیقکننده خون) معمولاً مفید نیستند و حتی ممکن است باعث بدترشدن لنفادم شوند.
جراحی:
لنفادم ناشی از سرطان بهندرت بهوسیله جراحی درمان میشود.
هنگامیکه لنفادم با درمان بهبود نمییابد ممکن است مشکلات دیگری هم بهوجود آید.
گاهی اوقات لنفادم شدید بهوسیله درمان بهتر نمیشود، یا سالها پس از جراحی بهوجود میآید. در صورتیکه هیچ دلیل شناخته شدهای وجود نداشته باشد، پزشکان بررسی میکنند که آیا مشکل، ناشی از چیزی غیر از سرطان اولیه یا درمان سرطان است؟ (مثلاً یک تومور دیگر)
لنفانژیوسارکوما (Lymphangiosarcoma) یک نوع سرطان نادر رگهای لنفاوی با رشد سریع است. این مشکلی است که در بعضی از بیماران مبتلا به سرطان پستان رخ میدهد و معمولاً در حدود 10 سال پس از برداشتن پستان (ماستکتومی Mastectomy) ) بروز میکند. این نوع سرطان با ظهور ضایعات بنفشرنگ روی پوست، که غالباً مسطح یا برآمده هستند آغاز میشود؛ برای بررسی وجود این سرطان از سی تی اسکن یا ام. ار. آی استفاده میشود. معمولاً این نوع سرطان قابل درمان نیست.