عوارض داروهای کورتونی چیست؟

کورتون نام عامیانه گروهی از داروهاست که خاصیت مسکن و تضعیف سیستم ایمنی بدن را داشته و در درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها کاربرد دارند. نام علمی این داروها کورتیکواستروئید است و به شکل قرص، آمپول، اسپری و پمادهای موضعی در بازار وجود دارند.

---

پردنیزولون، بتامتازون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون، تریامسینولون، هیدروکورتیزون و کلوبتازول همه از انواع کورتون‌ها هستند.

برای درمان برخی بیماری‌ها، به عنوان مسکن فوری از انواع کورتون‌ها استفاده می‌شود، مثلا در حساسیت‌های شدید (مثلا بعد از تزریقپنی‌سیلین)، تزریق یک آمپول کورتون می‌تواند نجات‌بخش باشد، یا در حملات شدید آسم، استفاده از کورتون خوراکی یا تزریقی باعث باز شدن راه‌های هوایی و بهبودی می‌شود.

در بسیاری از بیماری‌های پوستی حاد نیز پمادهای حاوی کورتون برای تسکین علامتی به کار می‌روند.

برای درمان نارسایی غده آدرنال (فوق کلیوی) و زمانی که کورتون در بدن ترشح نمی‌شود، نیز از داروهای کورتونی استفاده می شود.

موارد بی‌شماری از کاربرد این داروها در درمان درازمدت بیماری‌ها وجود دارد که قابل جایگزینی با هیچ داروی دیگری نیستند و به دلیل خاصیت تضعیف ایمنی کورتون‌ها، استفاده وسیع از این داروها برای درمان بیماری‌های خود ایمنی صورت می‌گیرد.

مثلا برای درمان روماتیسم مفصلی، انواعی از بیماری‌های کلیوی، نوعی از هپاتیت که هپاتیت خودایمنی نامیده می‌شود و انواعی از بیماری‌های پوستی مزمن، استفاده از کورتون به مدت طولانی کاربرد دارد.

درمان بیماری کرون که یک بیماری روده‌ای است و بیماری ام‌اس نیز در مراحل مختلف با کورتون‌ها صورت می‌گیرد.

درمان طولانی‌مدت با کورتون، اگرچه باعث رهایی بیمار از درد و رنج بیماری می‌شود، اما منجر به وابستگی و ایجاد عوارض متعدد می‌شود. برای فرار از این مشکل بزرگ، اکنون شکل‌هایی از این دارو طراحی شده است که به صورت متمرکز روی قسمت خاصی تاثیر می‌گذارد و به این ترتیب با مقادیر کم، اثرات خوب و موثری ایجاد می‌شود و عوارض به حداقل می‌رسند

اسپری‌های تنفسی مثال خوبی برای این فرم دارو هستند. اسپری بکلومتازون و فلوتیکازون در حال حاضر اساس درمان درازمدت آسم هستند و خوشبختانه عوارض بسیار کمی دارند. اسپری بینی این داروها نیز موجود است که با کمترین عارضه در درمان حساسیت‌های فصلی به کار می‌روند.

در مورد بیماری‌های مفصلی نیز در صورتی که مصرف دارو لازم باشد، تزریق داخل مفصل موثرتر و با عارضه کمتری همراه است.

اخیرا انواعی از کورتون موضعی به شکل انما برای درمان بیماری‌های روده‌ای نیز به بازار عرضه شده است.

عوارض کورتون‌ها کدامند؟

بعد از چند روز از مصرف کورتون، قرمزی و پف کردن صورت توجه اطرافیان را جلب می‌کند. در صورت ادامه مصرف دارو، جمع شدن چربی در پشت گردن و بین کتف‌ها باعث به هم خوردن تناسب اندام خواهد شد.

از عوارض دیگری که به دنبال مصرف طولانی کورتون به وجود می‌آید، رشد موهای زاید روی ران، تنه و صورت که برای خانم‌ها آزاردهنده است.

همچنین استفاده طولانی مدت در افراد مستعد می‌تواند باعث بالا رفتن قند خون و دیابت شود.

پوکی استخوان نیز از عوارض شناخته شده مصرف طولانی مدت این داروهاست.

از عوارض دیگر باید به افسردگی و فشار خون اشاره شود.

به دلیل خاصیت ضد التهابی قوی کورتون‌ها، متاسفانه این داروها مورد استفاده بیش از حد و خارج از قاعده قرار می‌گیرند و عوارض زیادی برجا می‌گذارند، مثلا در مورد انواع دردهای معمول اسکلتی و عضلانی گاهی از کورتون تزریقی استفاده می‌شود که اثر آن تسکین موقتی درد است و بیمار شروع به استفاده مرتب از این داروها می‌کند و عوارضی که پیشتر برشمرده شد، گریبانگیر او می‌شود.

در سال‌های اخیراستفاده از دگزامتازون تزریقی برای تسکین گلودردهای ویروسی رایج شده است که به دو دلیل خطاست: اول این‌که گاهی باعث افت قدرت ایمنی شده و بیماری عفونی شدیدتری را به دنبال خواهد داشت و دوم این‌که اگر مرتب تکرار شود، عوارض دارو بی‌جهت به بیمار تحمیل می‌شود.

برای کاهش عوارض کورتون ها چه باید کرد؟

مصرف کورتون البته در درمان بسیاری از بیماری‌ها حیاتی و لازم است و باید عوارض آن را به نوعی پذیرفت. خوشبختانه تمهیداتی برای کاهش این عوارض وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود:

1 ـ کورتون‌ها را باید فقط زمانی که لزوم مصرف آن مشخص است، استفاده کنیم.

2 ـ کمترین میزان ممکن را استفاده کنیم و در کوتاه ترین زمان، درمان را به پایان برسانیم.

3 ـ تا حد امکان از فرم موضعی مثلا اسپری یا تزریق در مفصل استفاده کنیم.

4 ـ عوارض دارو را با درمان‌های کمکی کم کنیم، مثلا برای کاهش عارضه پوکی استخوان استفاده از کلسیم و ویتامینD و برای کاهش فشار خون، محدودیت نمک مصرفی موثر است.

5 ـ تا حد امکان از داروهای کوتاه اثر مثل هیدروکورتیزون و پردنیزولون استفاده شود.

یادآوری این نکته لازم است که برای بسیاری از بیماری‌ها، استفاده کوتاه مدت کورتون و برای برخی بیماری‌ها استفاده درازمدت و حتی مادام‌العمر کورتون‌ها لازم است، ولی باید عوارض این داروها را بدانیم و هرگز آنها را بیجا مصرف نکنیم.

کورتون را خودسرانه مصرف نکنید

بعضی افراد برای افزایش وزن از ترکیبات کورتون‌دار استفاده می‌کنند که این داروها در آنها باعث احتباس آب و نمک در بدن شده و در نتیجه افزایش وزن را موجب می‌شود.

مصرف خودسرانه داروهای کورتونی باعث افزایش فشار خون، سرکوب تولید کورتون طبیعی در بدن و بروز مشکلات استخوانی می‌شود و در بیماران دیابتی باعث افزایش قند خون می‌شود

یکی دیگر از عوارض داروهای کورتونی، عوارض گوارشی در کسانی که زخم‌های اثنی عشری و معده دارند، است و در این موارد باید احتیاط کرد و در کنار داروهای کورتونی یکسری داروهای گوارشی تجویز کرد.

بیمارانی که سابقه فشار خون دارند یا ترکیبات افزایش‌دهنده ادرار (دیورتیک) مصرف می‌کنند، باید به تداخل آن با داروهای کورتونی توجه کنند.

اگر مصرف داروهای کورتونی زیرنظر پزشک معالج باشد، نحوه مصرف و دوز مصرفی می‌تواند عوارض را کاهش دهد.

مصرف کورتون را فقط تحت‌نظر پزشک معالج، قطع کنید

کاهش و یا قطع مصرف داروی کورتونی در افرادی که به مدت طولانی مصرف‌‌کننده این دارو هستند، باید تحت‌نظر پزشک معالج صورت گیرد، زیرا قطع ناگهانی و خودسرانه این دارو عواقب ناگواری در پی دارد.

علت بروز این حالت، به سیستم بین غده هیپوفیز و غده فوق‌کلیه در بدن مربوط می‌شود. در افرادی که به علت ابتلا به روماتیسم یا بیماری‌های دیگر، به مدت طولانی از کورتون استفاده می‌کنند، این سیستم بلوکه می‌شود، از این‌رو این احتمال وجود دارد که در صورت قطع ناگهانی داروی کورتون، با هیجانی کوتاه مدت، فرد وارد حالت اغما شود.

از پماد کورتونی برای مدت طولانی استفاده نکنید

پمادهای کورتونی تا 70 درصد باعث بهبود بیماری‌های پوستی فرد می‌شود، اما استفاده طولانی مدت و بیش از دو تا سه هفته از پمادهای کورتونی، به علت بروز برخی عوارض ممنوع است.

هدف و اثر اصلی درمان با پمادهای کورتونی، اثر ضدالتهابی و ضد خارشیآنهاست.

پمادهای کورتونی برای درمان اگزماها مناسب هستند، ولی حتی‌الامکان باید از مصرف کورتون‌های قوی در نوزادان خودداری کرد و در بزرگسالان نیز نباید بیش از دو تا سه هفته از پمادهای کورتون استفاده کرد.

نازکی پوست و عروق سطحی پوست و در پی آن افزایش عفونت‌های ویروسی قارچی از عوارض استفاده نامناسب و طولانی مدت پمادهای کورتونی است.

در کودکان از پماد کورتونی ضعیف استفاده کنید

در دوره کودکی باید از پمادهای کورتونی ضعیف استفاده شود، زیرا در غیر این صورت با توجه به وسعت زیاد سطح پوست بدن کودک نسبت به وزنشان باعث می‌شود که جذب بیشتری از این مواد صورت گیرد و کودکان بیشتر در معرض عوارض ناشی از مصرف این پمادها هستند.

در روی صورت، نواحی چین‌ها، نواحی تناسلی و ناحیه پوشک بچه یعنی در چین‌های کشاله ران جذب پمادهای کورتونی بسیار زیاد است. در این نواحی به دلیل نازکی پوست و فضای بسته چین‌ها قدرت جذب بسیار بالاست که این پمادها وارد سیستم عمومی بدن شده و می‌توانند بر رشد کودکان اثر منفی و معکوس بگذارد.

مصرف پمادهای کورتونی در اطراف چشم و مخصوصا در کودکان باعث ایجاد بیماری‌هایی همچون آب مروارید، آب سیاه و افزایش فشار چشم می‌شود.

استفاده از کورتون با قدرت زیاد بر روی سطح وسیعی از پوست، به خصوص در کودکان باعث جذب داخلی کورتون می‌شود که این جذب داخلی باعث بلوکه شدن ترشحات کورتون داخلی از قشر سورنال شده و فرد ممکن است دچار حملات آدیسونی و یا حملات ناشی از کم کاری هورمون کورتون شود که در برخی موارد سبب مرگ، به ویژه در کودکان و نوزادان می‌شود.

منبع : تبیان

وقتی ستون فقرات به ستوه می‌آید

کارهای روزانه ما می‌تواند روی ستون فقرات اثرات منفی داشته باشد، مثلا یک کارگر در محل کار خود با انجام غلط حرکات می تواند به ستون فقرات خود صدمه بزند.

این صدمه می تواند با یک حرکت ناگهانی با فشار زیاد ایجاد شود، مانند بلند کردن ناگهانی یک جسم سنگین از روی زمین، یا می‌تواند در اثر تکرار حرکات غلط و با فشار کم روی ستون فقرات، به مرور زمان ایجاد شود.

همیشه درد یک علامت خطر است و باید به آن توجه کرد.

درد ستون فقرات نشانه به ستوه آمدن ستون فقرات از کارهای غلط شماست.

اکنون باید یاد بگیریم چگونه کارهای روزانه خود را به طور صحیح انجام دهیم تا کمترین فشار را به ستون فقرات وارد کنیم.

جلوگیری از صدمه کمر با انجام حرکات مناسب

برای در امان بودن از صدمات کمر، باید خطرزایی هر فعالیت را با به‌کارگیری اصول ساده ی زیر به حداقل برسانیم:

1- هیچ‌گاه خمیده راه نروید. زمانی که ایستاده یا نشسته‌اید، انحنای پایین کمر را به حالت طبیعی خود نگه دارید.

2 - برای بلند کردن یا برداشتن اجسام از روی زمین هرگز کمر خود را خم نکنید، بلکه زانوها را خم کنید و آن جسم را از زمین بلند کنید. با این کار مرکز ثقل بدن از ناحیه کمر به آرنج انتقال می‌یابد و با برداشتن جسم، کمترین فشار به ستون فقرات تحمیل می‌گردد.

3 - وقتی می‌خواهید باری را حمل کنید، بار را به بدن خود نزدیک کنید. در صورتی که مجبورید باری را در یک سمت خود به وسیله دست حمل نمایید، سعی کنید چرخشی روی ستون فقرات ایجاد نکنید.

4 - برای مدت طولانی در یک وضعیت ننشینید، به خصوص رانندگان و کارمندان پشت میزنشین بهتر است پس از مدتی کار کردن، 12 دقیقه راه بروند و دوباره به کار مشغول شوند.

در هنگام نشستن سعی کنید قوس کمر در حد مطلوب حفظ شود و از خم شدن روی فرمان اتومبیل یا میز کار خودداری نمایید.

5 - حتی‌الامکان سعی کنید از تشک‌های طبی مناسب برای خوابیدن استفاده نمایید، طوری که کمر در حالت صاف باقی بماند.

6 - زمانی که می‌خواهید داخل خودرو بروید، ابتدا روی صندلی بنشینید و سپس پاها را به داخل خودرو ببرید. صندلی خودرو را طوری تنظیم کنید که زانوها بالاتر از لگن قرار بگیرند. فاصله صندلی طوری تنظیم شود که زاویه آرنج در هنگام گرفتن فرمان کمی بیشتر از 90 درجه باشد. هنگامی که مجبورید برای زمان طولانی رانندگی کنید، بهتر است هر 2 ساعت یک بار توقف کرده و از اتومبیل پیاده شوید و چند قدمی راه بروید و حرکات کششی انجام دهید.

7 - برای قرار دادن اشیا در قفسه‌ها بهتر است که اشیای سبک در قفسه‌های پایین و اشیای سنگین در قفسه‌های بالایی قرار گیرند تا فشار کمتری بر ناحیه کمر وارد شود. برای گذاشتن اشیای سنگین در قفسه‌های بالا یا برداشتن آنها، روی پنجه‌های پاهایتان بلند نشوید، بلکه از یک چهارپایه استفاده کنید.

8 - برای ورزش کردن، ابتدا از حرکات کششی سبک شروع نمایید و بدن خود را گرم کنید. سپس ورزش‌های سنگین را انجام دهید.

روش‌های درمانی دردهای ناحیه ستون‌‌فقرات

درمان دردهای ستون فقرات شامل درمان‌های دارویی، فیزیکی و جراحی می‌شود.

درمان‌های دارویی

درمان‌های دارویی شامل داروی اختصاصی بر اساس نوع بیماری و در صورت لزوم تجویز مسکن جهت کاهش درد است.

هدف اصلی در درمان‌های دارویی، درمان علت بیماری است و چنانچه علت بیماری قابل درمان نبوده، یا جزو علل مکانیکی کمردرد باشد، می توان به طور موقتی داروی مسکن تجویز نمود، ولی انجام درمان های فیزیکی مانند فیزیوتراپی حتما ضروری است.

درمان های فیزیکی کمردرد

درمان‌های فیزیکی تنوع زیادی دارند و از قدیمی‌ترین روش‌های درمانی کمردرد تا متدهای جدید درمانی در این گروه جای می‌گیرند.

برخی از روش‌های فیزیوتراپی در درمان کمردرد عبارتند از:

حرارت‌درمانی: گرم کردن یا سرد کردن عضو دردناک جهت کنترل درد از دیرباز استفاده می‌شده است. گرمادرمانی امروزه به دو صورت سطحی (برای پوست) و عمقی (برای مفاصل یا عضلات) توسط دستگاه‌های پیشرفته فیزیوتراپی انجام می‌شود.

الکتریسیته‌درمانی: طول موج و فرکانس‌های خاصی از جریان برق برای کنترل درد، ترمیم زخم، تقویت عضلات و بسیاری موارد دیگر به کار می رود و امروزه دستگاه‌های پیشرفته الکتریکی به این منظور طراحی شده است.

لیزردرمانی: استفاده از لیزرهای کم‌توان نظیر لیزر آرگون هلیم و یاقوت با هدف کاهش درد، افزایش روند ترمیم زخم، کاهش التهاب و بسیاری از موارد دیگر موثر بوده و امروزه توسط فیزیوتراپیست‌ها استفاده می‌شود.

آب‌درمانی: شامل یک سری حرکات ورزشی در داخل آب می‌باشد و از آنجایی‌که در این وضعیت بیمار درد کمر را کمتر احساس می‌کند، بسیار مفید است. البته این روش بعد از برطرف شدن مرحله ی حاد کمردرد توصیه می‌شود.

تمرینات ورزشی: یکی از مفیدترین روش‌های درمانی درد است. ورزش‌درمانی باید توسط پزشک متخصص پس از معاینه بیمار و معین کردن علت درد بیمار تجویز شود. ورزش‌ها تنوع زیادی دارند و بسته به محل و علت درد و وضعیت ستون فقرات نوع خاصی از ورزش توصیه می شود.

همیشه درد یک علامت خطر است و باید به آن توجه کرد.

درمان‌های ارتوپدی: درمان‌های ارتوپدی فنی شامل استفاده از یک سری ابزارهای کمکی است که توسط کارشناس ارتوپد فنی جهت بیمار ساخته می‌شود، مانند کرست‌های ستون فقرات (کرست‌های کمر و گردن) که به طور شایع استفاده می‌شوند.

این وسایل می‌توانند به طور موقت در کاهش درد و گرفتگی عضلات مفید باشند، ولی استفاده طولانی‌مدت و مستمر از آنها مضر است و سبب آتروفی (لاغر شدن) عضلات شده و پس از مدتی نتیجه ی معکوس می‌دهد.

جراحی‌‌، ایستگاه آخر درمان

دردهای ناحیه ستون فقرات معمولا‌ با درمان های دارویی و فیزیکی بهبود می یابند، ولی به عنوان آخرین راه و آن هم در شرایط خاص می توان از جراحی استفاده کرد.

امروزه در مورد دیسک کمری فقط در 5 تا 15 درصد موارد جراحی توصیه می‌شود و آن هم در صورتی است که درد بیمار با استراحت کاهش نیابد و به دارو جواب ندهد، یا بیماری فرد طوری پیشرفت نماید که منجر به فلج اندام، یا کاهش حس، یا احتمال بی اختیاری دفع ادرار و مدفوع گردد. در مواردی مثل شکستگی یا چسبندگی مهره‌ها، وجود توده چرکی در اطراف ستون فقرات یا وجود تومورهای نخاع، عمل جراحی توصیه می‌شود و در غیر این موارد انجام جراحی در ستون فقرات قابل توصیه نمی‌باشد.

برای حفظ سلامتی ستون فقرات بهترین راه، رعایت نکات گفته شده در بالا برای پیشگیری از ابتلا به کمردرد می‌باشد، ولی در صورت ابتلا به این دردها سعی کنید تحت نظر پزشک بهترین راه درمانی را که با شرایط شما سازگار است انتخاب کنید تا در کمترین فرصت بهبود یابید و دچار عوارض ناگوار نشوید.

منبع :تبیان

چگونه درست و راحت بنشینیم؟

آیا شما راحت و آسوده می نشینید؟ اگر شما زمان زیادی را به شکل نشسته سپری می کنید، (در واقع اکثر مردم، حدود یک سوم از عمر خود را در حالت نشسته سپری می کنند) باید بدانید که نشستن به شکل غیر استاندارد، موجب ایجاد دردهای کمری، کشیدگی گردن و خستگی پشت و دست ها می شود.

اگر شما تا کنون در هنگام نشستن، راحت نبوده اید و می خواهید از بروز مشکلات فوق جلوگیری کنید، نکات زیر را رعایت نمایید.

یک نشیمنگاه (صندلی) مناسب انتخاب کنید که وضعیت قرارگیری سالمی داشته باشد. حالت قرارگیری مناسب، انحنای ستون مهره ها را حفظ کرده و هر گونه فشار را در طی استراحت یا فعالیت رفع می کند.

حتی اگر صندلی شما ارگونومیک طراحی نشده است و توانایی تنظیم ندارد، نکاتی را برای راحت و صحیح نشستن می توانید رعایت کنید.

نکاتی در مورد چگونگی نشستن:

* موقع نشستن، لگن و باسن خود را تا جایی که ممکن است در عقب صندلی قرار دهید.

به طور طبیعی باید فضای کمی میان پشت زانوها و لبه ی صندلی باشد. اگرقدتان کوتاه است، باید میان پشت تان و صندلی تان یک بالشتک قرار دهید.

* کف پاها باید کاملا‌ بر روی سطح زمین قرار گیرند و زانوها باید همتراز با لگن باشند. از یک زیرپایی می توان برای بالا آوردن زانوها تا سطح مناسب استفاده کرد.

* ستون مهره های (پشت) خود را به گونه ای به پشتی صندلی خود تکیه دهید که ناحیه ی بالایی و زیرین پشت حمایت شود. اگر یک جسم حمایت کننده در ناحیه ی گودی کمر قرار بگیرد، می تواند فشارها را خنثی کند و ماهیچه های ستون مهره ها را راحت نگه دارد.

حمایت کننده های متفاوتی برای کمر وجود دارند که برخی از آن ها می توانند باد شوند. یک حوله ی رول شده نیز می تواند به عنوان حمایت کننده برای کمر به کار رود.

* یک صندلی خوب دارای محل قرارگیری دست ها برای نگه داشتن وزن آنها است. هنگامی که بازوها به میزان کافی حمایت شوند، گردن و شانه ها، راحت خواهند بود.

بسیاری از صندلی های ارگونومیک دارای دسته های قابل تنظیم هستند که می توانند کنار نیز زده شوند.

هنگامی که صندلی دسته ندارد، می توانید دستان خود را به طور ضربدری روی قفسه سینه تان، یا روی یک بالشت و یا کیف دستی خود قرار دهید.

دسته های صندلی می توانند در بالا بردن بدن تان روی صندلی و یا بلند شدن از آن به شما کمک کنند تا نیروی کمتری به شما وارد آید. دسته های صندلی را گرفته و با حرکتی سریع، پیش از آن که خود را به وضعیت ایستاده هل دهید، به سمت لبه ی صندلی بروید.

در مورد صندلی راننده:

* به حالت نشسته و چرخان روی پاشنه، به اتومبیل وارد و یا از آن خارج شوید.

* صندلی خود را تا حدی جلو بیاورید که زانوهای شما در حالت نشسته، خم شده و بالاتر از سطح لگنی شما قرار گیرند.

* به گونه ای بشینید که ستون مهره های شما صاف باشد.

* ستون مهره های خود را به پشت صندلی تکیه دهید تا راحت باشند. گذاشتن یک بالشتک کوچک در ناحیه ی کمر می تواند نشستن را راحت تر کند.

* هرگز در حالی که صندلی شما از پدال و فرمان فاصله دارد، رانندگی نکنید. فاصله ی صندلی را طوری تنظیم کنید که از هیچ گونه کششی بر روی ناحیه ی کمر وارد نشود.

* در هنگام رانندگی از دو دست خود برای گرفتن فرمان استفاده کنید.

نکات مهم:

* هرگز در یک حالت ثابت برای مدت طولانی ننشینید. هر نیم ساعت یک بار بلند شوید، بدن خود را بکشید و چند دقیقه قدم بزنید. این موضوع موجب افزایش گردش خون و آرامش ماهیچه ها می شود و به افزایش کارآیی شما در فعالیت تان کمک می کند.

* هرگز به حالت خمیده و قوز کرده ننشینید.

* از نشستن روی مبل های خیلی گود یا صندلی های کم ارتفاع، دوری کنید. این نوع نشیمنگاه ها ، باعث ناراحتی پشت می شوند و بلند شدن از آن ها سخت بوده و فشار اضافی به بدن وارد می کنند.

* هنگام نشستن، از روی هم انداختن پاها پرهیز کنید ، زیرا گردش خون را در پاها کند می کند.

جمع بندی:

توجه کردن به وضعیت قرارگیری مناسب و درست نشستن می تواند از بروز مشکلات ستون فقرات در آینده جلوگیری کند.

در واقع تصحیح عادات نشستن، به تلاش و زمان کمی نیاز دارد که فایده های آن کاملا‌ به زحمتش می ارزد.

منبع : سایت دکتر گنجویان

مراحل و روشهاى مختلف یوگا

  یوگا فلسفة عظیمى براى بهزیستى است. 
از اهداف کلى آن مى توان به موارد زیر اشاره کرد : 
• داشتن اخلاق نیکو، داشتن ارتباط صحیح با خود و دیگران 
• آموختن دروس اجتماعى و اصول بهداشت ذهنى 
• صلح و دوستى نسبت به دیگران 
• پاکسازى ذهنى و تعالى معنوى

از مشخصات بر جستة فلسفه یوگ انضباط و نظم عملى است که به وسیله غلبه بر امیال و تسلط بر حالات ذهنى بدست مى آید و این طریقه داراى هشت رکن است که عبارتند از :

١- یاما (Yama) : تعلیمات و آیین رفتار اجتماعى شامل : 
الف- آهیمسا(Ahimsa) : آزار ترساندن فیزیکى و روانى به دیگران و ایجاد روابط دوستانه با دیگران.
ب- ستیا (Satya) : صداقت، راستگویى و امین بودن. 
ج‌- آپرى گراها(Aparigraha) : حسود و کم بین نبودن 
د- استیا (Asteya) : به حق و حقوق دیگران احترام گذاشتن، پرهیز کردن از دزدى و کلاهبردارى

٢- نى یاما (Niyama) : تعلیمات و انتظامات فردى شامل : 
الف- سوچا (Saucha) : نظم و انظباط در کارها و امورات، پاکى و بهداشت جسمانى و روانى. 
ب- سنتوشا (Santosha) : قانع بودن، قناعت و انتظارات متناسب داشتن 
ج- تاپا (Tapa) : آرامش، شجاعت و قدرت تحمل مشکلات زندگى 
د‌- سوادیایا (Svadhyaya) : شناخت تواناییها و ضعفهاى خود – خود شناسى 
ه- ایشورا – پرانیدانا (Isvara-Pranidhana) : رضاى تسلیم در مقابل خداوند

٣- آسانا (Asana) : تعلیمات یا انتظامات جسمانى شامل : نرمشها و حرکات جسمانى یا علم سالم سازى و متناسب سازى بدن است. آساناهاى یوگا طورى طراحى شده اند که به عضلات، پوست، غدد مترشحه داخلى تمرین داده و کارکرد خوب آنها را باعث مى گردند. تداوم در انجام صحیح حرکات ورزشى یوگا بشاشیت، زیبایى، قدرت و انعطاف پذیرى را موجب مى گردد :

نکته مهم قابل توجه اینکه براى به دست آوردن اثرات مفید حرکات یوگا فرد مى باید این حرکات را بطور صحیح و متداوم انجام دهد. صرفاً حرکات صحیح و تداوم در انجام آنهاست که مى تواند اثرات مفید و چشمگیر جسمانى و روانى به دنبال داشته باشد. حرکات ورزشى زیادى در بخش آساناهاى پوگا وجود دارد.

در کتاب گرانداسمهیتا تعداد کل این حرکات ٨٤٠٠٠٠٠٠ ذکر شده است که ٨٤ حرکت به عنوان حرکت مادر و اصلى و بقیه حرکات منشعب از این ٨٤ حرکت مى شوند. یک فرد با توجه به موقعیت خود مى باید چند حرکت خاص را بطور صحیح هر روز براى حفظ سلامتى روانى تکرار نماید.

٤- پرانایاما (Pranayama) : پرانامایا یعنى علم کنترل تنفس براى انتظامات ذهنى. این کنترل بر روى تمام عملیات تنفسى از قبیل دم، بازدم و حبس تنفس مى باشد.

چگونه تنفس کردن نقش بسزایى در سلامتى و آرامش روانى دارد. اگر تنفس دچار بى نظمى و در هم و برهمى شود، ذهن دچار آشفتگى و اضطراب مى گردد و بر عکس کنترل متناسب تنفس مى تواند ذهن را از پریشانى و اشتغالات بیمار گونه رها ساخته و ثبات و اراده قوى را بدنبال داشته باشد.

٥- پرایتاهارا(pratyahara) : پراتاهارا یعنى مرحله کنترل ذهن از خواهشهاى نفسانى. وقتى شخص قادر به کنترل ذهن خود از خواهشهاى متنوع و گوناگون ارضاء نشدنى شد و ذهن از اضطرابات، کشمکشها و حرص و ولعها پاک گردید آنوقت است که ذهن مى تواند سکوى پرشى براى تمرکز عمیق و تعالى روحانى گردد.

٦- دهارانا (Dharana) : یعنى تمرکز فکر یا جمع کردن کامل توجه روى کار خاص. وقتى از تنشها و اضطرابات آزاد و رها گشت، استعدادهاى انسان فرصت تکامل و تعالى پیدا مى کند. هر چه تمرکز بیشتر شود قدرت خلاقیت و استعداد انسان نیز بیشتر مى گردد.

٧- دیانا (Dhyana) : یعنى خلاء ذهنى یا مدیتیشن. ذهن ما در طول شبانه روز دایماً در ترافیک افکار گوناگون، تصمیم گیریها، خاطرات، خواهشها و غیره بسر مى برد. شاید افکار ما لحظه اى هم توقف و آرامش ندارد، حتى هنگام خواب در شب ذهن در حال فعالیت است و از اشتغالات گوناگون رها نمى باشد و ما خوابهاى گوناگونى داریم.

این اشتغالات گوناگون ذهنى انرژى روانى زیادى را صرف مى کنند و دیگر امکان و فرصتى براى رشد سایر فرآیندهاى ذهنى باقى نمى گذارد.

وقتى این ترافیک افکار فرصتى براى رشد یا تخفیف یابد ذهن در سکون و خلاء خاصى قرار مى گیرد و فرصت و امکان براى ذخیره سازى انرژى روانى و رشد تواناییهاى ذهنى باز مى شود که به این حالت دیانا یا مدیتیشن (Meditation) گویند. شیوه هاى زیادى براى انجام مدیتیشن وجود دارد و بخاطر حساسیت موضوع مى باید زیر نظر کارشناسان دوره دیده یوگا یا روانشناس بالینى انجام گیرد.

٨- سمادهى (Samadhi) : سمادهى یعنى مرحله وصل، پیوستن، هماهنگى و همسویى، درک عمیق قوانین مسلط و همه گیر حیات و طبیعت و یکى شدن با طبیعت ذاتى خود و ذات خداوندى. سمادهى آخرین و بالاترین مرحله یوگاست.    
      
 

* روشهاى مختلف یوگا

  کسى که طالب رسیدن به مرحله سمادهى و پیوستن به بحر بیکران هستى و غوطه خوردن در امواج فیض الهى است براى رسیدن به این مقصود باید یک حرکت کمالى را آغاز کند و در مسیر معرفت از خود به خود و از خود به خلق و از خلق به حق سفر کند.
 بدین منظور در فلسفه یوگ روشهاى مختلفى وجود دارد که سالک بر حسب استعداد و امکانات ذهنى و بدنى خود مى تواند یکى از این روشها یا ترکیبى از چند روش استفاده کند :

١- گیانا یوگا : اتصال و ارتباط با احدیت به وسیله علم و معرفت

٢- بهاکتى یوگا : رسیدن به مرحله اتصال از طریق عشق و محبت نسبت به جمیع موجودات، ادراک تجلى وحدت در کثرت.
 
٣- کارما یوگا : طى طریق به وسیله خدمت به خلق و و کار و کوشش در مسیر رضایت حق تعالى که در خدمت به خلق نهفته است.

٤- مانترا یوگا : ارتباط با فیض الهى بوسیله ذکر و تسبیح ذات احدیت.

٥- هاتا یوگا : صعود در مسیر معرفت از راه کنترل قواى جسمى و اتحاد نیروهاى مختلف جسم.

٦- راجا یوگا : رسیدن به حق از طریق کنترل قواى ذهنى و روحى.

٧- لایا یوگا : فعال کردن انرژیهاى نهفته درونى در کالبد اثیرى و رها کردن آنها در مسیر معرفت الى الله.

٨- تانترا یوگا : فعال سازى انرژیهاى روحى در مسیر کاربرد اعمال جنسى به روش خاص براى رسیدن به مرحله اتصال و اتحاد. براى رسیدن به مقصود عمل به ترکیبى از روشهاى یاد شده مى تواند در سرعت حرکت باطنى سالک موثر باشد و رهرو را در زمانى کوتاهتر و معرفتى بیشتر به لقاءالله سوق دهد.    
      
 

* کرامات یوگیان  
  در کتاب یوگاسوترا تالیف پاتانجلى به نیروهاى خارق العاده ایکه در اثر انجام تمرکز نیروهاى روحى و مراقبه و سمادهى به دست مى آورند اشاراتى شده است.
از جمله اینکه یوگى به تدریج به مراتب آگاهى عالى دست مى یابد و به ذات اشیاء پى مى برد و صاحب کرامت مى شود. پاتانجلى مى گوید: یوگى بر اثر تمرکز نیروهاى سه گانة ضبط حواس، مراقبه و سمادهى قادر به شناسایى مراتب ذهنى دیگران مى شود.

از قید زمان و مکان خارج و به منشاء نخستین نوسان موج آفرینش وگردش اولین موج هستى پى مى برد. درباره نفوذ در افکار دیگران اعتقاد بر این است که چون یوگى به کهنه مراتب ذهنى خویش واقف است، بر اساس تصورات و مفاهیم ذهنى خود مى تواند افکار سایرین را نیز دریابد. در واقع ذهن او چون آئینه ایست که افکار دیگران در آن منعکس مى شود.

یوگیان قادرند از قلمرو ادراک بصرى و درک معمولى عوام فراتر روند. یوگى با تمرکز این سه نیرو به اسرار کیهان و زمان واقف مى شود.    
      

انجمن درمانگران ایران

حرکات اصلی یوگا (آساناها) Asana

توضیح

یوگا کوششی منظم برای تکامل فردی با توسعة کارائیهای فیزیکی، حیاتی، ذهنی و معنوی است… (آروبیندو)

تمرینات و حرکات این دوره متناسب با بدنهای پائین تر از حد متوسط است و تقریباً همه می توانند این تمرینات را انجام دهند.

افراد ضعیف با انجام دادن مکرر تمرینها و رعایت نکات آن می توانند خود را به سرعت به وضعیت مناسب تنفسی و انرژی عضلانی برسانند و جهت انجام دادن حرکات اصلی یوگا آماده شوند. دوره ی ابتدایی یوگا شامل 65تکنیک است. نرمشها حدوداً 24حرکت هستند که انجام دادن آنها سبب نرم شدن و رفع خشکی و انقباضهای مفاصل و عضلات پرکار بدن می شوند مانند: انگشتان دستها، مچها، آرنجها، بازوها، شانه ها،گردن، انگشتان و کف و مچ پاها، ساقها، زانوها، رانها و لگن و ستون فقرات.

حرکات اصلی یوگا (آساناها) Asana

حرکات اصلی یوگا حدود 30حالت یا آسانای یوگا با احتساب 12حرکت سلام به خورشید است که شامل حالات کششی (پشت، جلو، طرفین)، انقباضی (قدرتی، تعادلی، معکوس، پیچشی، مرکب و انبساطی و تنفس شکمی و حالات وانهادگی عمومی (شاوآسانا) می باشد.

چند نکته برای سلامت جویان قبل از تمرین

چنان چه لباسی برای تمرین انتخاب می کنید، لباسی باشد که در آن احساس راحتی کامل بکنید و لذا کاملا گشاد و رنگ لباستان ترجیحاً سفید باشد و جنس آن از مواد شیمیایی مثل نایلون نباشد. اگر به صورت گروهی کار می کنید، جهت کمک به ایجاد محیط آرام و عاری از موارد جلب توجه که ذهن را از تمرکز باز می دارد لطفاً از استعمال ادکلن، عطر و اسپری خودداری کنید. حداقل تا سه ساعت قبل از انجام تمرینات یوگا هیچ گونه غذای جامدی میل نفرمایید. (می توانید تا نیم ساعت قبل از تمرین از آب میوه و یا نوشیدنیهای شیرین استفاده نمایید). نکتة خیلی مهم:
 آساناهای یوگا با تمرینات ورزشی فرق اساسی دارد و آن این که سه جزء اساسی دارد آرامش، تمرکز و همراهی حرکات با تنفس.

در انجام تمرینات یوگا همیشه به خاطر داشته باشید که ابداً فشار اضافی به خود وارد نیاورید بلکه تا جایی وارد حرکات بشوید که احساس لذت داشته باشید و نه درد. در یوگا هیچ گاه مسابقه و مقایسه وجود ندارد بلکه اساس کار بر این است که هرکس برای خودش موجود واحدی است با ویژگیهای مخصوص به خود و در مسیر اختصاصی خود قدم برمی دارد و لذا همیشه اول است.

ایده آل ترین حالت انجام تمرینات یوگا، انجام آن روزی دوبار هنگام طلوع و غروب آفتاب در زمان و مکان یکسان و با لباس تمرینات ثابت در محلی که دارای هوای سالم و عاری از دود و گرد و غبار است، می باشد و لذا برای کسب نتیجه ی بهتر سعی کنید تا حد امکان خود را به شرایط نزدیک کنید هیچ گاه تمرینات یوگا را با عجله و از روی اجبار انجام ندهید.

انجام تمرینات یوگا به طرز صحیح به دلایل علمی همیشه باعث ایجاد طراوت و آرامش می شود و لذا آگاه باشید هیچ گاه خود را با غیر اصولی انجام دادن تمرینات خسته نکرده و به خود صدمه نزنید. مدت انجام تمرینات یوگا حداقل 40دقیقه در روز است و سعی کنید تمرینات را در محلی انجام دهید که هوای ملایم و تمیز داشته باشد.

سعی کنید در طول تمرین چشمهایتان بسته باشد مگر در مواقعی که لازم است برای حفظ تعادل و... چشمها باز باشد. می توانید جهت زیرانداز از یک پتوی دولا یا تشک مخصوص یوگا استفاده کنید. تمرینات را در محلی انجام دهید که دمای آن ملایم و دارای هوای کافی باشد و در جریان باد یا گرد و غبار و دود نباشد. سعی کنید تمرینات را با روحیه ی معتدل و صبورانه و افکاری مثبت و امیدوار انجام دهید.

در حین اجرای تمرینات تنفسها آهنگ طبیعی خود را داشته باشند و از حبس تنفس یا نگهداشتن دم خودداری کنید. اگر دچار کسالت یا ناراحتی بارزی هستید قبل از اجرای تمرینات با پزشک خود مشورت کنید.

در این مواقع تمرینات یوگا را انجام ندهید: در هنگام خستگی یا کوفتگی شدید عضلانی، بیماری و تب.

انجمن درمانگران ایران