درد پایین شست پا

سزاموئیدیت (Sesamoiditis) یک بیماری شایع در کف پا می باشد و موجب درد در قسمت توپ پا و بخصوص پایین شست پا می شود.

---

سزاموئید مهم ترین مفصل شست پا است که داخل توپ پا می باشد.

دو استخوان سزاموئید یا کنجدی، در توپ پا و زیر مفصل شست پا قرار دارند.

این استخوان ها قدرت نفوذ تاندون را افزیش می دهند و شست پا را تنظیم می کنند.

عضلاتی، شست پا را به طرف پایین خم می کنند و از زیر مفصل شست پا می گذرند و از بالای برآمدگی استخوان های سزاموئید عبور می کنند.

این برآمدگی باعث می شود شست پا به طرف پایین خم شود و به این عضلات قدرت می دهد.

سزاموئید فشار حاصل از ایستادن و یا راه رفتن را از بین می برد و باعث مقاومت در بافت نرم زیر مفصل شست می گردد.

همچنین سزاموئیدها وزن اولین استخوانی که با شست در تماس است را تحمل می کنند و این وزن را بر توپ پا می گذارند.

برخی مواقع، درد سزاموئید به علت بافت زیاد پایین مفصل شست پا ایجاد می شود، مانند میخچه

علل درد سزاموئید

هنگامی که بافت اطراف استخوان های سزاموئید ملتهب می شوند به نام سزاموئیدیت خوانده می شود.

- غالبا سزاموئیدیت در اثر حرکات تکراری و مداوم شست پا مانند دویدن ایجاد می شود.

- هنگامی که روی زمین می افتید و بر روی توپ پا فشار می آید، شکستگی سزاموئید بوجود می آید. ورزشکاران اغلب از این شکستگی رنج می برند.

- استخوان های سزاموئید، با کمک مفصل استخوان، شست پا را حرکت می دهند. این مفصل هم می تواند آرتریت را بوجود آورد. در افرادی که دارای قوس زیاد پا هستند، آرتریت یک مشکل است. قوس زیاد پا و باعث فشار بر سزاموئید می گردد.

- در برخی موارد، استخوان های سزاموئید دچار کاهش ذخیره خون می گردند که به نام استئوکندریت می خوانند. استئوکندریت باعث می گردد قسمتی از استخوان بمیرد. بدن برای درمان آن منطقه، کلسیم زیادی را در اطراف آن جمع می کند.

- برخی مواقع، درد سزاموئید به علت بافت زیاد پایین مفصل شست پا ایجاد می شود، مانند میخچه.

انواع آسیب سزاموئید

1. پوشاندن شست ( Turf toe)

نوعی آسیب بافت نرم اطراف مفصل شست پا می باشد.

هنگامی که مفصل شست پا از محدوده حرکات خود فراتر برود، این آسیب ایجاد می شود.

این آسیب موجب درد شدید و ناگهانی و ورم می شود.

معمولا این آسیب در تمام مفصل شست پا اثر می گذارد و حرکت شست را محدود می کند.

این آسیب ممکن است در اثر آسیب بافت اطرافی که متصل به سزاموئید است و یا در اثر شکستگی سزاموئید رخ دهد.

برخی مواقع در زمانی که آسیب رخ می دهد، صدای تق کردن را می شنوید.

2- شکستگی سزاموئید

استخوان های سزاموئید می توانند به صورت حاد و یا مزمن بشکنند.

- شکستگی حاد در اثر ضربه مستقیم و یا ضربه به استخوان رخ می دهد. این ضربه باعث درد ناگهانی و ورم در قسمت شکستگی می شود، اما معمولا ورم در تمام مفصل شست پا دیده نمی شود.

- شکستگی مزمن (شکستگی فشاری) که بر اثر فشار مداوم و یا استفاده بیش از حد ایجاد می شود.

این شکستگی، درد طولانی مدت در توپ پا (زیر مفصل شست پا) ایجاد می کند.

این درد می رود و می آید و با فعالیت تشدید می شود و با استراحت تسکین می یابد.

برخی موارد، برای کاهش درد و التهاب، داروی کورتیزون در مفصل تزریق می شود

3- سزاموئیدیت

این آسیب شامل التهاب استخوان های سزاموئید و تاندون های استخوان ها می باشد.

سزاموئیدیت در اثر افزایش فشار بر سزاموئید بوجود می آید.

غالبا سزاموئیدیت همراه با درد طولانی مدت و مبهم در زیر مفصل شست پا می باشد.

این درد می رود و می آید. با کفش ها و یا فعالیت های خاص این آسیب رخ می دهد.

افراد در معرض خطر سزاموئیدیت

سزاموئیدیت به تدریج بروز می کند، در ابتدا یک درد خفیف می باشد که به تدریج تبدیل به ضربان های شدید می شود.

- افرادی که در فعالیت ها و ورزش های تکراری شرکت می کنند.

- افرادی که بر محل توپ پا فشار بیش از اندازه وارد می کنند، از قبیل: دونده ها، بسکتبالیست ها، فوتبالیست ها، تنیس بازها.

- افرادی که یک مسافت کوتاه را در زمان کمی می دوند و یا حتی راه می روند.

- افرادی با قوس پای زیاد و استخوانی.

- افرادی که دائما بر توپ پا فشار وارد می کنند.

- زنانی که کفش هایی با پاشنه خیلی بلند می پوشند.

تشخیص سزاموئیدیت

جراح پا، پای بیمار و مفصل شست پا را معاینه می کند.

جراح، شست پا را فشار می دهد و آن را به سمت بالا و پایین می برد و ممکن است بیمار را در حال راه رفتن بررسی کند و کفش بیمار را ارزیابی کند.

تصویربرداری با اشعه X و در برخی موارد، مطالعات تصویربرداری پیشرفته ممکن است از بیمار خواسته شود.

درمان سزاموئیدیت

1- قرار دادن پد و یا بستن محل درد: پد مخصوص درد سزاموئید را در داخل کفش در محل ملتهب شده قرار دهید و یا ممکن است شست پایتان را برای تسکین، ببندید.

2- حرکت ندادن پا: پا را ممکن است گچ بگیرند و یا از عصای زیر بغل برای جلوگیری از فشار وزن بدن بر پا استفاده کنند.

3- داروهای خوراکی: داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب مانند ایبوپروفن در برخی مواقع به کاهش درد و التهاب کمک می کند.

4- درمان های فیزیکی: شامل ورزش های افزایش دهنده حرکت، تقویتی و هماهنگی و درمان با اولتراسوند می باشد.

5- تزریق استروئید: در برخی موارد، برای کاهش درد و التهاب، دارویکورتیزون در مفصل تزریق می شود.

6- دستگاه ارتوتیک: دستگاه ارتوتیک مخصوص برای کفش ممکن است برای طولانی مدت تجویز شود و برای متعادل کردن فشار بر توپ پا استفاده می شود.

در مواردی که بیمار دچار سزاموئیدیت شدید باشد و یا استخوان های اسموئید شکسته باشد، به مدت 2 تا 6 هفته باید از واکر استفاده کرد.

7- جراحی: اگر درمان های بالا برای درد سزاموئید مفید واقع نشود، جراحی لازم می شود.

در موارد شدید و یا شکستگی سزاموئید، برای از بین بردن تخریب و یا شکستگی استخوان سزاموئید جراحی لازم می باشد.

در برخی موارد، به علت کاهش ذخیره خون، تاخیر در بهبودی وجود دارد و یا اصلا بهبود نمی یابد، پس جراحی ضروری می باشد.

منبع :تبیان

ورزش هایی برای رفع درد گردن

گردن‌درد، مشکل نسبتا شایعی است که برای بعضی‌ها همه‌روزه اتفاق می‌افتد. اما خوشبختانه بسیاری از علایم درد گردن را می‌توان با حرکات کششی، تمرینات مقاوم‌سازی و حفظ حالات صحیح استقرار گردن، کاهش داد یا کاملاً از بین برد و حتی بالاتر از همه اینها، گاهی می‌توان به همین ترتیب از بروز گردن‌درد جلوگیری کرد...

تحت هیچ شرایطی در صورتی که گردن درد شما همراه با احساس بی‌حسی در قفسه‌سینه، شانه و کتف، بازو و دست بود، حرکات و تمرینات زیر را انجام ندهید زیرا این تمرینات بیشتر در شرایطی توصیه می‌شوند که درد در اثر وضعیت‌های نامناسب،فشارها و ضربه‌های کوچک و سبک به وجود آمده باشند، در غیر این صورت اگر در اثر صدمات شدید و یا در حالی که درد بی‌دلیل و خود به خودی به وجود آمده است، حتماً به پزشک مراجعه نمایید. حفظ سلامت و صرف وقت برای آن بهتر از تأسف خوردن برای عواقب کارهای نسنجیده است. ضمن اینکه در هر حال باید درمان‌های اولیه گردن‌درد را هم پشت سر بگذارید:

1- گرمادرمانی:

یک دوش آب گرم بگیرید و اجازه دهید که آب مستقیما به گردن شما برسد. همچنین می‌توانید از جکوزی، پدهای گرم و بطری آب گرم استفاده کنید. فشار آب را تا اندازه‌ای که پوست کمی ‌قرمز و اندکی گرم شده باشد می‌توانید نگه دارید.

2- استراحت:

از انجام حرکات و کارهایی که درد شما را شدیدتر می‌کنند خودداری کنید و به گردن‌تان استراحت دهید.

انجام تمرینات ورزشی

این تمرین‌ها در شرایطی توصیه می‌شوند که درد گردن در اثر استقرار نامناسب گردن و وارد آمدن فشارها و ضربه‌های مختصر به گردن ایجاد شده باشد.  

تمرین اول: در حالی که عضلات کتف‌تان شل و ریلکس می‌باشد، سرتان را به یک طرف بچرخانید تا احساس کشش در گردن کنید، به طوری که نگاهتان به روی کتف و شانه باشد. 6 ثانیه مکث کنید و این حرکت را برای هر طرف 3 بار انجام دهید. (تصویر بالا)

تمرین دوم : سر خود را به جلو خم کنید، به ‌طوری که چانه‌تان به قفسه‌سینه برسد. برای ایجاد کشش بیشتر می‌توانید با کمک انگشت به آرامی ‌از پشت سر فشار اندکی وارد کنید تا بیشتر به سمت قفسه‌سینه خم شود. زمانی که احساس کشش کردید به مدت 6 ثانیه مکث کنید و سپس به حالت اولیه برگردید. این حرکت را می‌توانید 3 بار تکرار کنید.

تمرین سوم: کف دست را روی پیشانی‌تان قرار دهید (مانند حالت قبل) اما این بار رو به جلو فشار وارد کنید و در اینجا نیز سعی کنید سر و دست حرکت نکند. 10 ثانیه مکث کنید و 3 بار تکرار کنید.

تمرین چهارم: دست خود را دوباره بر کنار سرتان بگذارید اما این‌بار سر خود را به سمت شانه بچرخانید، به طوری که می‌خواهید بالای کتف و شانه را ببینید اما حرکتی نداشته باشید. 10 ثانیه مکث کنید و برای هر طرف 3 بار تکرار کنید.

تمرین پنجم: گردن خود را به آرامی‌ به بغل خم کنید و با دست نیز فشار اندکی برای ایجاد کشش بهتر وارد کنید؛ 6 ثانیه مکث کنید و به حالت اولیه برگردید. این حرکت را برای هر سمت 3 بار انجام دهید.

تمرین ششم: یک دست خود را یک طرف سرتان بگذارید و سر را به سمت دست فشار دهید اما سعی نکنید آن را فشار دهید. روی این حالت 10 ثانیه تمرکز کنید. این حرکت را برای هر طرف 3 بار انجام دهید.

استفاده از بالش مناسب:

در صورتی که بیش از یک بالش زیر سرتان می‌گذارید، از بالش‌های طبی استفاده کنید. بالش در صورتی که به درستی انتخاب شود، با حفظ فقرات گردنی در وضعیت صحیح از درد شما می‌کاهد.

 منبع :تبیان

چرا دیسک گردن می‌گیریم؟

بیماری دیسک گردن، مختص زندگی شهرنشینی است. در همه انسان‌ها، فرایند فرسایشی دیسک بین ستون‌مهره‌ها از سن 30 تا 40 سالگی آغاز می‌شود و دیسک به‌تدریج آب خود را از دست می‌دهد و علاوه بر اینکه ارتفاع آن کاهش می‌یابد، انعطاف‌پذیری‌اش نیز کمتر می‌شود. عواملی هم به این فرسایش سرعت می‌بخشند و باعث بروز بیماری دردناک و ناتوان‌کننده‌ای به نام دیسک‌گردن می‌شوند.

---

گردن به قسمتی از بدن مهره‌داران گفته می‌شود که بین سر و تنه قرار می‌گیرد و شامل نسج نرم در بیرون و ستون‌فقرات گردنی و بخشی از نخاع در قسمت وسط آن است.

وزن سر را ستون‌مهره‌ و بخشی از آن را نیز عضلات اطراف تحمل می‌کنند.

ستون‌فقرات گردنی، بر خلاف دیگر مهره‌های بدن که حرکت کمی در کنار یکدیگر دارند، کاملا متحرک است، بنابراین بیشترین میزان چرخش و حرکات به جلو و عقب را در گردن مشاهده می‌کنیم.

گردن از 7 مهره و 8 ریشه عصبی تشکیل شده است. این 8 ریشه کنترل تنفس، حرکات سر روی بدن و حرکات دست را بر عهده دارند و بین هر دو مهره، دیسک قرار گرفته است.

ساختمان دیسک از یک حلقه بیرونی و یک هسته مرکزی تشکیل شده است.

در اثر ساییدگی دیسک، به‌تدریج حلقه احاطه‌کننده پاره می‌شود و هسته مرکزی از محل پارگی بیرون می‌زند. به این برجستگی، فتق دیسک بین مهره‌ای می‌گویند که باعث فشار روی ریشه‌های عصبی می شود و درد آغاز می‌شود.

صاحبان مشاغلی مثل دندان‌پزشکی و کاربران طولانی‌مدت رایانه که لازم است برای تمرکز و دیدن یک محل خاص مدت‌ها سر و گردن را در وضعیت نامناسبی قرار دهند یا مشاغلی که لرزش طولانی به گردن وارد می‌کنند، مانند کارگرانی که با دریل زمین را سوراخ می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به دیسک گردن هستند

درد دیسک گردن

درد ناشی از دیسک گردن، به دو شکل بروز می‌کند:

1- درد مکانیکی

این نوع درد، موضعی است و در خود ستون‌فقرات احساس می‌شود، یا اینکه خیلی نزدیک مهره‌هاست.

بیمار هنگام صبح و برخاستن از خواب، دردی احساس نمی‌کند و به‌تدریج و با افزایش فعالیت روزانه، بر شدت آن افزوده می‌شود، به طوری که شب‌هنگام به اوج خود می‌رسد.

2- درد انتشاری

دردهای ریشه‌ای یا انتشاری معمولا در ناحیه دست احساس می‌شوند، یعنی می‌توانند در شانه، بازو، ساعد و کف دست باشند.

این نوع درد در بالای دست به صورت احساس برق‌گرفتگی و کوفتگی است و هرچه بیشتر به نوک‌انگشتان نزدیک‌تر می‌شویم، از میزان آن کاسته و علایم بی‌حسی آشکار می‌شود، یعنی وقتی بین انگشت سبابه و شست بیمار کاغذی قرار می‌دهیم، به‌راحتی می‌توانیم کاغذ را از بین انگشتانش خارج کنیم.

پزشک از روی انگشت بی‌حس‌شده می‌تواند پی ببرد که آسیب به کدام ریشه عصبی وارد شده است، مثلا بی‌حسی انگشت وسط به معنای صدمه روی ریشه هفتم و بی‌حسی انگشت کوچک، نشانه صدمه به ریشه هشتم گردن است.

چرا به دیسک گردن مبتلا می‌شویم؟

انسان‌ها شغل‌های متعددی دارند و برای انجام بعضی از اعمال باید به مدت طولانی برای انجام آن خود را با شرایط تطبیق دهند. برای فهم بهتر به چند نمونه اشاره می‌کنیم.

در صاحبان مشاغلی مثل دندان‌پزشکی، حروف‌نگاری، کاربران طولانی‌مدت رایانه که لازم است برای تمرکز و دیدن یک محل خاص مدت‌ها سر و گردن را در وضعیت نامناسبی قرار دهند یا مشاغلی که لرزش طولانی به گردن وارد می‌کنند، مانند کارگرانی که با دریل زمین را سوراخ می‌کنند، به مدت طولانی نیروی زیادی به سر و گردن وارد می‌شود و به آن صدمه می‌خورد.

یکی از ورزش‌های کلاسیک در فرهنگ ما، کشتی است. کشتی‌‌گیران به دلیل وضعیت خاص هنگام کشتی گرفتن مثل پل زدن و انجام بعضی از فن‌ها، فشار زیادی به ستون‌فقرات گردنی‌شان وارد می‌کنند. به همین دلیل قبل از انتخاب ورزش کشتی بهتر است قوس کانال ستون‌فقرات از نظر استاندارد بررسی شود تا اگر در اثر آسیب، کانال نخاع کمی تنگ‌تر شود، عارضه چندانی پدید نیاید.

برخی از افراد هم به‌طور مادرزادی دچار ناهنجاری‌های ستون‌فقرات هستند.

تشخیص دیسک گردن

وقتی علایم و نشانه‌ها، دیسک‌گردن را نشان می‌دهد، باید بررسی‌های تکمیلی آغاز شود.

رادیوگرافی ساده، ام‌آرآی و نوار عصب اطلاعات بیشتری می‌دهد و با کنار هم قرار دادن یافته‌ها، تصمیم درستی نیز برای درمان گرفته می‌شود.

درمان دیسک گردن

1- درمان نگهدارنده

با رعایت نکته‌های بسیار ساده و جزیی می‌توان بیماری را درمان کرد. در بیرون‌زدگی دیسک، بلافاصله سیستم التهابی بدن فعال می‌شود و بدن هم به‌طور خودکار آن را خنثی می‌کند.

دیسک گردن یک بیماری خودمحدودشونده است و با مداخلات بهینه‌سازی فرایند شغلی و وضعیت‌های مناسب هنگام کار، بهبودی حاصل می‌شود

بی‌حرکت‌ نگه‌داشتن گردن بسیار مفید است، زیرا فشار وارده کمتر می‌شود و به مرور بیرون‌زدگی سر جای اول خود برمی‌گردد.

برای این کار گردن‌بندهای طبی وجود دارد. همچنین برای تقویت عضلات و قوی‌تر کردن آن تمرینات ورزشی کمک می‌کند تا روند بهبودی سریع‌تر طی شود.

2- درمان جراحی

اگر بعد از درمان‌های نگهدارنده همچنان علایم بیماری ادامه یابد، درمان جراحی ضرورت می‌یابد، اما چه بیمارانی به جراحی نیاز دارند؟

افراد زیر باید جراحی کنند:

- افرادی که نقص پیشرونده دارند، یعنی دیسک گردن آنقدر شدید است که حتی در راه رفتن نیز دچار مشکل شده‌اند و احساس می‌کنند هنگام راه رفتن، روی برف یا روی ابر قدم برمی‌دارند، یا زمین می‌‌‌خورند و دست‌هایشان قدرت انجام هیچ کاری ندارد و دچار نقص عصبی شده‌اند.

- گروهی که هیچ علایم عصبی ندارند، فقط از درد شدید و ناتوان‌کننده رنج می‌برند و به درمان با وجود همه اقدام‌ها پاسخ نمی‌دهند و شدت درد باعث افت کیفیت زندگی‌شان شده است.

- برای برگرداندن بیمارانی که کاملا با استراحت بهبود می‌یابند، ولی وقتی به محل کارشان بازمی‌گردند، دوباره همه علایم آغاز می‌شود.

منبع: هفته نامه سلامت

راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز(قسمت دوم)

عوامل خطر مرتبط با شکستگی ناشی از پوکی استخوان

* سابقه شخصی شکستگی استخوانی در دوران بعد از بلوغ* نژاد سفید پوست* جنس مونث* کشیدن سیگار* وزن کم بدن(لاغری)* کمبود هورمونهای زنانه

- یائسگی زودرس( شروع یائسگی قبل از 45 سالگی)

- برداشته شدن تخمدانها با عمل جراحی قبل از 45 سالگی

- آمنوره ، قطع قاعدگی طولانی قبل از یائسگی (بیش از یک سال )

* مصرف کم کلسیم در رژیم غذایی در طول حیات* عدم فعالیت فیزیکی( ورزش) کافی

تشخیص

در کلیه خانم های یائسه ای که یک یا چند عامل خطر از عوامل خطر ذکر شده در بالا، وجود داشته باشد، پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن محتمل است.

درخانم یائسه ای که دچارشکستگی استخوانی می شود، پوکی استخوان محتمل ترین علت زمینه ای بوده و تعیین تراکم ماده معدنی استخوان(BMD) مناسب ترین روش برای تایید تشخیص پوکی استخوان و تخمین شدت آن به شمار می رود . اندازه گیری تراکم ماده معدنی استخوان(BMD) در کلیه بیمارانی که با شکستگی مراجعه می نمایند، ضروری بوده و راهنمای مناسبی در تصمیم برای درمان با رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی، و دارو درمانی است. این بیماران درمعرض خطر شکستگی های بعدی قرار دارند، خطری که می توان آن را با روشهای درمانی مناسب، حتی درافراد مسن کاهش داد.

اصول پایه سنجش تراکم ماده معدنی استخوان(BMD)

تعیینBMD در هر قسمتی از سیستم اسکلتی در پیش بینی خطر شکستگی آتی ارزشی ویژه دارد. امروزه از دستگاههای تراکم سنج (Densitometers) مختلفی برای این منظور استفاده می شود و هر کدام از آنها می توانند ارزیابی دقیق و قابل اطمینانی از خطر شکستگی به دست دهند.

تعیینBMD گردن استخوان ران بهترین و مناسب ترین روش برای پیش بینی شکستگی های استخوان ران بوده و خطر شکستگی در دیگر نواحی سیستم اسکلتی را نیز پیش بینی می کند.

تست سنجش تراکم ماده معدنی استخوان (BMD testing) در چه کسانی باید انجام شود؟

تصمیم به انجام تست سنجشBMD باید بر اساس پیشینه عوامل خطر موجود در فرد گرفته شود. در صورتی که نتایج حاصل از تست مذکور نتواند در تصمیم به درمان نقشی ایفا کند، هرگز نباید به انجام آن مبادرت شود.

تست سنجشBMD باید در موارد زیر انجام شود:

1- در کلیه خانم های یائسه زیر 65 سال که علاوه بر یائسگی یک یا چند عامل خطر دیگری برای شکستگی استئوپروتیک داشته باشند.

2- در تمامی خانم های 65 ساله و مسن تر بدون در نظر گرفتن عوامل خطر دیگر.

3- در خانم های یائسه ای که دچار شکستگی استخوانی شده اند( برای تایید تشخیص پوکی استخوان و تعیین شدت بیماری).

4- در خانم هایی که مدتهای مدید تحت درمان جایگزینی با هورمونهای جنسی بوده اند.

5- در خانمهایی که کاندیدای درمان برای پوکی استخوان هستند( درصورتی که انجام تستBMD در تصمیم به درمان نقشی ایفا کند).

توصیه های عمومی برای کلیه بیماران

از آنجا که برخی توصیه ها برای افزایش و حفظ توده استخوانی اثرات مفید متعددی برروی سلامت سیستم اسکلتی داشته و از نظر هزینه های اقتصادی نیز مقرون به صرفه می باشند، می توان آنها را به کل جمعیت جامعه تعمیم داد. این توصیه ها شامل مصرف کافی کلسیم و ویتامینD، فعالیت ورزشی منظم، اجتناب از کشیدن سیگار، عدم مصرف الکل ، اصلاح وحذف برخی ازعوامل خطر شکستگی نظیر اختلالات بینایی است.

مصرف کافی کلسیم و ویتامینD

مصرف کلسیم کافی در رژیم غذایی( حداقل 1200 میلی گرم در روز، درصورت نیاز، تجویز کلسیم خوراکی به صورت دارو) و ویتامینD( 400 تا 800 واحد بین المللی در روز برای افرادی که در معرض کمبود ویتامینD هستند) برای کلیه افراد جامعه اکیدا توصیه می شود.

مصرف کافی کلسیم در طول مدت حیات فرد هم برای کسب حداکثر توده استخوانی و هم برای سلامت استخوانها ضروری است. حدود 99 درصد ذخایر کلسیم بدن در سیستم اسکلتی متمرکز است، عدم مصرف کلسیم کافی ، موجب می شود که کلسیم از استخوانها کنده شده وبه منظور ثابت نگه داشتن غلظت کلسیم سرم به پلاسما سرازیر گردد.

مطالعات کنترل شده بالینی نشان داده اند که تجویز کلسیم و ویتامینD اضافی خطر شکستگی مهره ها ، گردن استخوان ران ( هیپ) و دیگر استخوانها را کاهش می دهد. افزایش مصرف روزانه کلسیم و ویتامینD ، روش باصرفه ای در کمک به کاهش خطر شکستگی محسوب می گردد.

بنیاد ملی پوکی استخوان توصیه می کند که کلیه افراد بالغ بایستی روزانه حداقل 1200 میلی گرم کلسیم المنتال (elemental calcium) دریافت کنند و این در حالی است که رژیم غذایی افراد آمریکایی کمتر از 600 میلی گرم کلسیم در روز تامین می نماید. با استفاده از جدول 2 می توان به سادگی میزان کلسیم مصرفی روزانه هر فرد را در رژیم غذایی وی تخمین زد. اولین قدم در رسیدن به این هدف عبارتست از افزایش کلسیم مصرفی در رژیم غذایی . در صورتی که با این اقدام نتوان کلسیم کافی توصیه شده را تأمین نمود ، قدم بعدی افزودن کلسیم خوراکی به صورت داروست.

ویتامینD نیز نقش عمده ای در جذب کلسیم از دستگاه گوارش و بنابراین در تامین سلامت استخوانها دارد. منابع عمده ویتامینD در رژیم غذایی عبارتند از: حبوبات (50 واحد در هر وعده مصرف) ، زرده تخم مرغ ، ماهیهای آب شور و جگر و شیریا مواد غذایی غنی شده از ویتامینD (400 واحد در هر لیتر) برخی از ترکیبات دارویی کلسیم و بسیاری از قرصهای مولتی ویتامین نیز حاوی مقداری ویتامینD می باشند. مصرف روزانه 400 تا 800 واحد ویتامینD برای کلیه افراد توصیه می شود.

جدول 2- تخمین مقدار کلسیم مصرفی روزانه در رژیم غذایی

مرحله1- تخمین کلسیم وارده به بدن از طریق مصرف مواد لبنی

محصول لبنی مورد مصرف	تعداد دفعات مصرف در روز	مقدار کلسیم وارده به بدن در هر نوبت	مقدار کلسیم مصرفی روزانه(  میلیگرم)
شیر( 250 میلی لیتر)	---	- 300×	---
ماست( 250 میلی لیتر)	---	- 400×	---
پنیر( 30 گرم)	---	- 200×	---

مرحله2- کلسیم مصرفی از طریق محصولات لبنی +250 میلیگرم از منابع غیر لبنی- کل کلسیم مصرفی در رژیم غذایی روزانه

انجام روزمره ورزشهایی که در آنها وزن بدن تحمل می شود(WELGHT – BEARING EXERCISE)

به منظور کاهش خطر سقوط و شکستگی های انجام روزمره ورزشهایی که در آنها عضلات بدن تقویت شده و وزن بدن تحمل می شود ، توصیه می گردد. این نوع ورزشها علاوه بر اثرات مفید متعددی که در حفظ سلامت عمومی بدن دارند ، چالاکی ، قدرت و حفظ تعادل را نیز بهبود می بخشند و لذا خطر سقوط را کاهش می دهند. به علاوه ، ورزش موجب افزایش در تراکم استخوانی نیز می شود. بنیاد ملی پوکی استخوان فعالیت فیزیکی را به منظور جلوگیری از پوکی استخوان و بهبود سلامت کلی بدن برای افراد در هر سنی مورد تاکید قرار می دهد.

ورزشهایی که در جریان آنها وزن بدن توسط اندامهای تحتانی تحمل می شود عبارتند از: قدم زدن ، بالارفتن از پله ها و نیز تنیس. وزنه برداری نیز قدرت و توده عضلانی و استخوانی را افزایش می دهد. قبل از اقدام به فعالیتهای ورزشی سنگین ، مشاوره پزشکی ضروری است.

راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز (قسمت اول)

مقدمه:

استئوپروز شایع ترین بیماری متابولیک استخوانی و یک بیماری همه گیر در جمعیت است. این بیماری یک عامل خطر ساز مهم برای شکستگی های پاتولوژیک بوده که موجب تحمیل مورتالیتی و موربیدیتی و هزینه های اضافی به جامعه انسانی می گردد.

مطالعات اپیدمیولوژیک متعدد در رابطه با استئوپروز در نقاط مختلف دنیا انجام گرفته است . مطابق این برآوردها حدود 75 میلیون نفر در اروپا، ژاپن و آمریکا مبتلا به استئوپروز هستند. به عنوان مثال 30% زنان آمریکایی در سنین پس از منوپوز، 87% زنان بالاتر از 70 سال استرالیایی و 50% زنان تایوانی در این سن با مشکل بروز استئوپروز روبرو هستند. همچنین میزان تراکم معدنی استخوان در نژادهای آسیایی و قفقازی پایین تر از سایر نژادها بوده است. این مسئله که با کوچکتر بودن جثه این افراد توجیه شده ، سبب بروز بیشتر شکستگی های لگن در آسیا گردیده، بنحوی که 30% از تمام این شکستگی ها در ناحیه آسیا اتفاق می افتد.

مطابق برآورد سازمان بهداشت جهانی(WHO) در سال 2050 حدود 530 میلیون زن و مرد بالای 65 سال در آسیا زندگی می کنند. بر این اساس پیش بینی می شود این افزایش جمعیت در کنار سایر عوامل خطر ساز نظیر فقر غذایی کلسیم، کمبود ویتامینD و زندگی کم تحرک، استئوپروز را به صورت یکی از مهمترین معضلات بهداشتی این جوامع در آورد.

با توجه به تبعات ناشی از شکستگی لگن که در 20% موارد در طی سال اول منجر به مرگ می شود و در 50% موارد نیز هرگز توانایی قبل از شکستگی حاصل نخواهد شد،اهمیت پیشگیری و یا به تاخیر انداختن ایجاد پوکی استخوان بیش از پیش روشن میگردد. طرح جامع پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز در کشور که توسط مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران و با مشارکت وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی در حال اجراست، به بررسی وضعیت بیماری و همراهی عوامل خطر ساز درجمعیت تحت بررسی در پنج استان با شرایط اقلیمی متفاوت پرداخته و سعی در ارائه برنامه ای جهت پیشگیری ، کنترل و درمان این بیماری درسطح کشور دارد.

مطلبی که پیش رو دارید بخش اول از راهنمای پیشگیری و درمان استئوپروز است .

چکیده مطالب

پوکی استخوان بیماری ای بی سر و صدا است که تهدید جدی برای سلامت سالمندان بوده و بار مالی سنگینی را به دوش آنان تحمیل می نماید. پوکی استخوان اگر چه عموماً قابل پیشگیری و درمان است، لیکن اولین تظاهر بالینی آن معمولاً شکستگی استخوانی است که بعضاً نیز به ناتوانی و زمین گیر شدن بیمار می انجامد. پیشگیری ، تشخیص و درمان پوکی استخوان باید جزء لاینفک برنامه مراقبت های اولیه بهداشتی و درمانی، به ویژه در خانم های یائسه در معرض خطر باشد. این مطلب که بر اساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل پژوهشهای اخیر، تهیه گردیده ، توصیه های لازم و مفید را در رابطه با پیشگیری ، ارزیابی میزان خطر ، تشخیص و درمان شامل: رژیم غذایی ، ورزش و درمانهای دارویی ( در صورت نیاز ) برای خانم های یائسه ارائه می دهد.

گستره مشکل پوکی استخوان

پوکی استخوان که شایعترین بیماری متابولیک استخوان در انسان است با کاهش توده استخوانی و به هم خوردن و درهم ریختن اجزاء و تشکیلات ساختمانی بافت استخوان مشخص می شود. این تغییرات به افزایش قابلیت شکنندگی استخوان و بالا رفتن خطر شکستگی استخوانی متنهی می گردد. همانند برخی از بیماری های مزمن دیگر نظیر هیپرتانسیون و تصلب شرائین ( آترواسکلروز ) ، پوکی استخوان را می توان با رجوع به یک نتیجه حد واسط- در این مورد ، کاهش تراکم ماده معدنی استخوان (Bone Mineral Density, BMD)- تعریف کرد. همانگونه که هیپرتانسیون عامل خطری برای بروز حملات قلبی و سکته های مغزی محسوب می شود ، پوکی استخوان نیز عامل خطری برای شکستگی های استخوانی به شمار می رود.

جمعیت فراوانی در سرتاسر جهان از پوکی استخوان رنج می برند ، از سوی دیگر شیوع پوکی استخوان با افزایش سن افزایش می یابد. تخمین زده می شود که 13 تا 18 درصد خانم های سفید پوست یائسه در ایالات متحده آمریکا ( 4 تا 6 میلیون نفر) تراکم استخوان پایین تر از حد طبیعی دارند. بر پایه مطالعات اخیر و برآورد بنیان ملی پوکی استخوان بیش از 10 میلیون نفر در آمریکا مبتلا به پوکی استخوان ران بوده و قریب 19 میلیون نفر دیگر از کاهش توده استخوانی استخوانهای ران رنج می برند ، وضعیتی که مبتلایان را در معرض خطر پوکی استخوان و شکستگی های استخوانی قرار می دهد. از هر دو نفر خانم سفید پوست یک نفر در مرحله ای از زندگی خود طعم تلخ شکستگی ناشی از پوکی استخوان را خواهد چشید. همچنین خانم های غیر سفید پوست و مردان ( البته در مقیاس پایین تر از خانم های سفید پوست) نیز در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. در ایران از هر سه نفر زن مسن یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است.

تأثیرات طبی پوکی استخوان

شکستگی های استخوانی و عوارض ناشی از آنها نتیجه بالینی پوکی استخوان است. اگر چه شایعترین محلهای شکستگی عبارتند از: قسمت پروگزیمال فمور( استخوان سر ران) ، فقرات( مهره ها) و قسمت دیستال استخوانهای ساعد (مچ) ولی از آنجا که پوکی استخوان یک بیماری منتشر استخوانی بوده و موجب کاهش توده استخوانی در سرتاسر سیستم اسکلتی می گردد ، لذا تقریباً تمامی شکستگی ها در افراد مسن تا حدودی از کاهش تراکم استخوانی ناشی می شود. شکستگی ممکن است بهبود کامل پیدا کند و یا منجر به دردهای مزمن ، ناتوانی فیزیکی و یا حتی مرگ شود.

خطرناکترین عارضه پوکی استخوان عبارتست از شکستی های استخوان ران ؛ عارضه ای که می تواند منجر به 10 تا 20 درصد افزایش مرگ و میر در طی سال اول بعد از شکستگی شود . به علاوه حدود 25درصد بیماران با شکستگی ران ممکن است نیاز به مراقبت های طویل المدت در خانه های سالمندان پیدا کنند و فقط 30% بیماران توانایی قبل از شکستگی خود را باز می یابند.

شکستگی های مهره ای نیز می توانند به پیدایش عوارض مهمی همچون درد پشت و کمر ، کاهش قد ، و گوژپشتی(کیفوز) منجر شوند. تغییرات قد و تغییرات شکل ستون فقرات همراه با کیفوز ممکن است موجب محدودیت در انجام فعالیت هایی نظیر خم و راست شدن و دراز کشیدن شود. شکستگی های متعدد در ناحیه ستون فقرات پشتی منجر به کاهش حجم قفسه سینه می شود و آسیب های فقرات کمری ممکن است آناتومی شکم را تغیر داده و به پیدایش یبوست، درد شکم، نفخ و اتساع شکم، کاهش اشتها و سیری زودرس بیانجامد.

شکستگی های ران و فقرات می توانند با ایجاد درد، محدودیت فیزیکی و اجبار به تغییراتی در شیوه زندگی، مشکلات روانی عمده ای نظیر افسردگی را در پی داشته باشند. اضطراب، ترس و خشم ناشی از وضعیت پیش آمده هم می توانند بهبود کامل را به تاخیر اندازند. ناتوانی و عجز ناشی از شکستگی ها و وابستگی به دیگران برای اداره خود، به روابط این افراد با دیگران و نقش اجتماعی آنان نیز لطمه وارد می کند.

هزینه های اقتصادی

شکستگی های ناشی از پوکی استخوان بار مالی سنگینی به جامعه تحمیل می کند. در طی سال 1995 در ایالات متحده آمریکا حدود 432000 مورد بستری در بیمارستانها با تقریباً 5/2 میلیون مرتبه ویزیت پزشکی و 180000 مورد بستری طویل المدت در خانه های سالمندان به علت شکستگی های استخوانی ناشی از پوکی استخوان گزارش شده است. هزینه های پزشکی مستقیم تنها برای شکستگی های استئوپروتیک در همان سال 8/13 میلیارد دلار تخمین زده شده است. با توجه به افزایش تعداد جمعیت سالمندان می توان پیش بینی کرد که این هزینه ها سیر صعودی خواهند داشت. بیشترین مقدار هزینه ها به اصلاح و بهبود شکستگی های ران اختصاص داده می شود. حدس زده می شود که تا سال 2040 میلادی تعداد شکستگی های ران و هزینه های مرتبط با آن به بیش از سه برابر افزایش یابد.

پاتوفیزیولوژی پایه

فرآیند تخریب استخوان و تشکیل استخوان جدید به جای آن (Bone remodeling ) که سلامت سیستم اسکلتی را حفظ می نماید نوعی مکانیسم حفاظتی و پیشگیری کننده مداوم است که در جریان آن استخوان قدیمی تخریب و بجای آن استخوان جدید ساخته می شود. این پروسه ، کلسیم مورد نیاز پدیده های متابولیکی بدن را نیز تأمین می کند . تراکم استخوان هنگامی کاهش می یابد که تعادل بین تخریب و ساخت استخوان به هم می خورد. بدین معنی که تخریب استخوان از ساخت استخوان جدید فزونتر است و بنابراین توده استخوان تخریب شده با استخوان جدید به طور کامل جایگزین نمی شود. نتیجه این عدم تعادل در فرآیند تخریب و ساخت استخوان عبارتست از کاهش توده استخوان و در نتیجه افزایش خطر شکستگی آن.

در شکل 1 تغییرات ایجاد شده در استخوان اسفنجی (cancellous bone) در اثر کاهش تراکم استخوان نشان داده شده است. از بین رفتن ترابکولهای استخوانی موجب ضعف بنیه استخوان و کاهش قابل ملاحظه تراکم ماده معدنی استخوان گردیده است.

مدارک و شواهد موجود نشان می دهند که کاهش سریع در تراکم ماده معدنی استخوان در اثر تخریب پیشرونده استخوان ( که با اندازه گیری شاخص های تخریب و تشکیل استخوان مشخص می شود) می تواند شکنندگی آن را افزایش دهد.

کاهش در توده استخوانی منجر به افزایش خطر شکستگی استخوان می شود.عوامل دیگر ناشی از افزایش سن نظیر افزایش احتمال سقوط و زمین خوردن نیز زمینه پیدایش شکستگی را دوچندان می کند.

ارزیابی عوامل خطر

درکلیه خانم ها باید عوامل خطر برای پوکی استخوان مورد بررسی قرار گیرد. پوکی استخوان ، هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان است؛ ولی از آنجا که تا قبل از وقوع شکستگی استخوان علائم و نشانه های هشدار دهنده ای وجود ندارد، لذا در حال حاضر تنها در تعداد محدودی از بیماران ، پوکی استخوان به موقع تشخیص داده و در مراحل اولیه بیماری درمان می شود. بررسی انجام شده در سال 1991 توسط بنیاد ملی پوکی استخوان نشان می دهد که سه چهارم کلیه خانم های 45 تا 75 ساله – گروهی که بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند- هرگز در مورد پوکی استخوان با پزشکان خود مطلبی رد و بدل نکرده اند.

بعد از شروع یائسگی، خانم ها باید از نظر خطر شکستگی استخوانی مورد بررسی قرار گیرند تا بدین ترتیب نیاز به انجام مطالعات و اقدامات بیشتر در مورد آنان مشخص شود. بر هر پزشکی واجب است تا اطلاعات لازم در مورد پوکی استخوان و خطر شکستگی را در اختیار همه خانم های یائسه قرار دهد.

عوامل خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را می توان به دو دسته "قابل تغییر یا حذف " و "غیر قابل حذف"  تقسیم نمود. بطور کلی هر اندازه تعداد عوامل خطر بیشتر باشد ، به همان اندازه خطر شکستگی بالاتر است. در هر فردی که یک یا چند عامل خطر وجود داشته باشد ، انجام تست سنجش تراکم ماده معدنی استخوان ( Bone Mineral Density Testing) به منظور تعیین نیاز به درمان مناسب ، ضروریست.

منبع :تبیان