خرابی دیسک بین مهره ای چیست و چگونه ایجاد می شود

خرابی یا دژنرسانس دیسک بین مهره ای Degenerative disc disease یکی از شایعترین علل کمردرد است. خراب شدن دیسک در واقع یک بیماری نیست بلکه یک روند طبیعی است که با بالا رفتن سن در همه افراد ایجاد میشود. همانطور که با بالا رفتن سن افراد، پوست چروکیده میشود، موی سپید میشود، استخوان ها تراکم خود را بتدریج از دست میدهند، در دیسک بین مهره ای هم کم کم تغییراتی ایجاد میشود که موجب اختلال در عملکرد آن میگردد. به همین علت نام آن تغییرات را خراب شدن یا دژنرسانس میگذارند. دژنرسانس از لحاظ لغوی به معنی پیر شدن است. این خراب شدن در اثر کار زیاد دیسک است. ضربات مکرری که در طول زندگی به دیسک وارد میشود بتدریج ان را فرسوده و پیر و خراب میکند. پس خراب شدن یا پیر شدن دیسک بین مهره ای یک روند تدریجی و طبیعی است با این حال در بعضی افراد این روند سریعتر و در سنین پایین تر بوجود میاید و در بعضی دیگر دیرتر. همچنین بعضی ضربات و آسیب هایی که به ستون مهره وارد میشود میتواند موجب تسریع این روند شود. بعضی فعالیت های سنگین بدنی میتوانند فشار زیادی را بر دیسک وارد کرده و موجب خراب شدن زودرس آن شوند. مصرف سیگار میتواند خرابی دیسک را سرعت دهد. همچنین در بعضی خانواده ها زمینه ژنتیکی وجود دارد که موجب میشود دیسک در سنین پایینتری خراب شود.                                کاهش ارتفاع دیسک بر اثر خراب شدن آن دیسک چگونه خراب میشود دیسک بین مهره ای ساختارهایی به شکل یک استوانه کم ارتفاع (دیسک) هستند که در بین مهره ها قرار میگیرند. دیسک دو قسمت دارد. یک قسمت مرکزی که به آن نوکلئوس یا هسته میگویند و یک حلقه مدور در دور که به آن آنولوس یا حلقه میگویند. نوکلئوس یا هسته قابلیت الاستیک و ارتجاعی داشته و خاصیت اصلی دیسک که مانند یک فنر ضربه گیر عمل میکند به علت عملکرد همین هسته است. آنولوس یا حلقه اطراف هسته وظیفه حفظ و نگهداری هسته را دارد و آن را سرجای خود درست در بین مهره های بالا و پایین نگه میدارد. روند خراب شدن و پیر شدن دیسک بین مهره ای یک توالی تقریبا ثابت را طی میکند. در ابتدا نوکلئوس یا هسته مرکزی دیسک توانایی جذب آب را از دست داده و درصد آب آن کاهش پیدا میکند. سپس این هسته کلفت و سفت شده و مانند حلقه دور خود یعنی همان آنولوس میشود. بدنبال این تغییرات توانایی جذب ضربه که از خواص مهم دیسک بین مهره ای است کاهش پیدا میکند و ضربات به عوض اینکه در دیسک مستهلک شوند مستقیما به مهره وارد میشوند. این روند موجب میشود که نه تنها مهره و مفاصل بین آنها زودتر خراب شده و دچار آرتروز شوند بلکه موجب میگردد فشار بازهم بیشتری به دیسک وارد شود. بتدریج در آنولوس پارگی های کوچکی ایجاد میشود. این پارگی ها کم کم بزرگتر و بیشتر شده و موجب ضعیف شدن دیسک میشوند. بتدریج اندازه دیسک کوچک میشود. ارتفاع آن کم شده و قابلیت ارتجاع آن کاهش میابد.          دیسک های پایینی خراب شده اند کم شدن ارتفاع دیسک موجب نزدیک تر شدن مهره ها به هم میشود و این نزدیکی موجب میگردد مفاصل بین مهره ها یا همان فاست ها بیشتر به هم فشرده شوند و نتیجه این فشردگی بروز ساییدگی و آرتروز است. آرتروز در مفاصل بین مهره ای خود موجب بروز درد میشود. از طرف دیگر بتدریج در اطراف دیسک خراب شده و در اطراف مفاصل بین مهره ای استخوان های اضافه ای به نام استئوفیت بوجود میاید. در صورتی که این استئوفیت ها به درون کانال نخاعی رشد کنند فضای آن را تنگ کرده و موجب تنگی کانال نخاعی و بروز علائم مربوط به ان میشوند. وقتی که آنولوس یا حلقه اطراف دیسک خراب و ضعیف میشود ممکن است با وارد شدن یک فشار ناگهانی کاملا پاره شده و بدنبال این پارگی محتوای نوکلئوس یا هسته به بیرون جابجا میشود. به اصطلاح میگویند دیسک دچار هرنی یا فتق شده است. این دیسک جابجا شده میتواند بر روی ریشه های عصبی که از نخاع خارج میشوند فشار وارد کرده و موجب بروز علائم سیاتیک شوند. پس دیده میشود که منشا بسیاری از بیماری های ستون مهره که در نهایت منجر به کمردرد میشوند خرابی دیسک بین مهره ای است. خود خرابی دیسک میتواند موجب درد و بروز کمردرد شود. بیماری هایی هم که بدنبال آن ایجاد میشوند یعنی آرتروز مفاصل بین مهره ای، تنگی کانال نخاعی، فتق یا هرنی دیسک هم میتوانند بطور جداگانه موجب درد شوند. منبع:ایران ارتوپد

علائم و درمان خرابی دیسک بین مهره ای چیست

خرابی دیسک در غالب اوقات بدون علامت است. این بدان معنی است که بسیاری از افرادی که از هیچ مشکلی در کمر شکایت ندارند در صورتی که با روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی و یا ام آر آی بررسی شوند دیسک خراب دارند. در صورتیکه خرابی دیسک علامت دار شود مهمترین علامت آن درد است. این درد میتواند فقط در کمر احساس شود و یا ممکن است به پشت لگن و به پشت ران تیر بکشد.

کمردرد ناشی ار خرابی دیسک معمولا بعد از انجام کار سنگین و یا بعد از نشستن و یا بیحرکتی طولانی در یک وضعیت مشخص ایجاد میشود. کمردرد این بیماران با خم شدن یا چرخیدن کمر بیشتر میشود. این بیماران با راه رفتن احساس بهتری دارند تا وقتی یک جا ایستاده یا نشسته اند. آنها وقتی که برای مدت طولانی یک جا نشسته اند سعی میکنند مرتبا وضعیت و موقعیت خود را عوض کنند.

فرد ممکن است در کمر خود احساس خشکی کند.

درد این بیماران معمولا با استراحت خوب میشود. این درد معمولا چند روز طول میکشد و خودبخود خوب میشود.این کمردرد معمولا در طول سالها با شدت و ضعف وجود دارد. در ابتدا ممکن است شدت درد کم بوده و با چند روز استراحت و یا مصرف کمی مسکن خوب شود ولی در سال های بعد و با خراب تر شدن دیسک شدت درد بیشتر شده و به راحتی درمان نمیشود.

تشخیص خرابی دیسک بین مهره ای چگونه است

تشخیص قطعی خرابی دیسک به توسط رادیوگرافی و ام آر آی داده میشود. در رادیوگرافی کاهش ارتفاع دیسک بین مهره ای و نزدیک شدن دو مهره مجاور نسبت به هم دیده میشود. در ام ار ای هم تغییراتی که در شکل و محتوای آب دیسک اتفاق افتاده است قابل مشاهده است.

درمان خرابی دیسک چگونه انجام میشود

دیسک خراب شده را نمیتوان درست کرد پس مهمترین هدف درمان این بیماران از بین بردن درد است.

اولین اقدام در کاهش و از بین بردن درد بیمار استراحت است. استراحت حداکثر باید 3-2 روز باشد و استراحت بیش از این مقدار موجب ضعیف شدن عضلات کمر میشود که نتیجه آن افزایش درد است. پس بعد از حداکثر دو سه روز استراحت حتی اگر درد کمی باقی مانده بود باید دوباره ایستاد و راه رفت و فعالیت های روزمره را شروع کرد.

خشک کردن یا فیوژن دیسک بین مهره ای

درمان دیگر استفاده از کمربندهای طبی است. این کمربندها با محدود کردن حرکات کمر موجب کاهش درد میشوند. نکته مهم در استفاده از این کمربندها اینست که نباید استفاده از آنها بیش از 4 روز ادامه یابد وگرنه موجب ضعف عضلات کمر شده که نتیجه ان افزایش درد است.

فیزیوتراپی و استفاده ار گرمای موضعی هم میتواند از شدت درد بکاهد. پزشک معالج داروهایی را تجویز میکند تا به کمک آنها از شدت درد بیمار کم کند. مهمترین این ها داروهای ضد التهاب و داروهای شل کننده عضلانی است.

در مواردی که درد بیمار با این درمان ها از بین نرود معمولا اقدام به تزریق کورتون در فضای اپی دورال میشود. در صورت عدم پاسخ درمانی مناسب به این روش آخرین راه استفاده از عمل جراحی است. عمل جراحی در موارد پیشرفته بیماری صورت میگیرد و بصورت فیوژن یا اتصال دو مهره مجاور است.

نکته مهم اینست که شدت درد این بیماری بتدریج و در طی چند روز یا حد اکثر یک هفته کم شده و از بین میرود ولی این بیماری در آینده تکرار خواهد شد. راه جلوگیری از تکرار حملات درد در این بیماری انجام نرمش های کششی و تقویتی جهت عضلات کمر و شکم است.

منبع:ایران ارتوپد

دیسک گردن و حرکت درمانی مناسب

بیماری دیسک گردن، مختص زندگی شهرنشینی است. در همه انسان ها فرایند فرسایشی دیسک بین ستون مهره ها از سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی آغاز می شود و دیسک به تدریج آب خود را از دست می دهد و علاوه بر اینکه ارتفاع آن کاهش می یابد، انعطاف پذیری اش نیز کمتر می شود.

 عواملی هم که به این فرسایش سرعت می بخشند و باعث بروز بیماری دردناک و ناتوان کننده ای به نام دیسک گردن می شوند. گردن به قسمتی از بدن مهره داران گفته می شود که بین سروتنه قرار می گیرد و شامل نسج نرم در بیرون و ستون فقرات گردنی و بخشی از نخاع در قسمت وسط آن است.

 وزن سر را ستون مهره و بخشی از آن را نیز عضلات اطراف تحمل می کنند. ستون فقرات گردنی، برخلاف دیگر مهره های بدن که حرکت کمی در کنار یکدیگر دارند، کاملا متحرک است، بنابراین بیشترین میزان چرخش و حرکات به جلو و عقب را در گردن مشاهده می کنیم.

 گردن از ۷ مهره و ۸ ریشه عصبی تشکیل شده است. این ۸ ریشه کنترل تنفس، حرکات سر روی بدن و حرکات دست را بر عهده دارند و بین هر ۲ مهره، دیسک قرار گرفته است. ساختمان دیسک از یک حلقه بیرونی و یک هسته مرکزی تشکیل شده است. 

در اثر ساییدگی دیسک، به تدریج حلقه احاطه کننده پاره می شود و هسته مرکزی از محل پارگی بیرون می زند. به این برجستگی، فتق دیسک بین مهره ای می گویند که باعث فشار روی ریشه های عصبی و پدیده درد آغاز می شود. درد ناشی از دیسک، به دو شکل بروز می کند.

● درد مکانیکی 

این نوع درد، موضعی است و در خود ستون فقرات احساس می شود یا اینکه خیلی نزدیک مهره هاست. بیمار هنگام صبح و برخاستن از خواب، دردی احساس نمی کند و به تدریج و با افزایش فعالیت روزانه، بر شدت آن افزوده می شود به طوری که شب هنگام به اوج خود می رسد. 

● درد انتشاری 

دردهای ریشه ای یا انتشاری معمولا در ناحیه دست احساس می شوند یعنی می توانند در شانه، بازو، ساعد و کف دست باشند. این نوع درد در بالای دست به صورت احساس برق گرفتگی و کوفتگی است و هرچه بیشتر به نوک انگشتان نزدیک تر می شویم، از میزان آن کاسته و علایم بی حسی آشکار می شود یعنی وقتی بین انگشت سبابه و شست بیمار کاغذی قرار می دهیم، به راحتی می توانیم کاغذ را از بین انگشتانش خارج کنیم.

 پزشک از روی انگشت بی حس شده می تواند پی ببرد که آسیب به کدام ریشه عصبی وارد شده مثلا بی حسی انگشت وسط به معنای صدمه روی ریشه هفتم و بی حسی انگشت کوچک، نشانه صدمه به ریشه هشتم گردن است. 

● چرا به دیسک گردن مبتلا می شویم؟ 

انسان ها شغل های متعددی دارند و برای انجام بعضی از اعمال باید به مدت طولانی برای انجام آن خود را با شرایط تطبیق دهند. برای فهم بهتر به چند نمونه اشاره می کنیم. 

در صاحبان مشاغلی مثل دندان پزشکی، حروف نگاری، کاربران طولانی مدت رایانه که لازم است برای تمرکز و دیدن یک محل خاص مدت ها سروگردن را در وضعیت نامناسبی قرار دهند یا مشاغلی که لرزش طولانی به گردن وارد می کنند مانند کارگرانی که با دریل زمین را سوراخ می کنند، به مدت طولانی نیروی زیادی به سرو گردن وارد می شود و به آن صدمه می خورد. 

یکی از ورزش های کلاسیک در فرهنگ ما، کشتی است. کشتی گیران به دلیل وضعیت خاص هنگام کشتی گرفتن مثل پل زدن و انجام بعضی از فن ها، فشار زیادی به ستون فقرات گردنی شان وارد می کنند. به همین دلیل قبل از انتخاب ورزش کشتی بهتر است قوس کانال ستون فقرات از نظر استاندارد بررسی شود تا اگر در اثر آسیب، کانال کمی تنگ تر شود، عارضه چندانی پدید نیاید. 

برخی از افراد هم به طور مادرزادی دچار ناهنجاری های ستون فقرات هستند. 

● تشخیص 

وقتی علایم و نشانه ها، دیسک گردن را نشان می دهد، باید بررسی های تکمیلی آغاز شود. رادیوگرافی ساده، ام آرآی و نوار عصب اطلاعات بیشتری می دهد و با کنار هم قرار دادن یافته ها، تصمیم درستی نیز برای درمان گرفته می شود. 

▪ درمان نگهدارنده: 

با رعایت نکته های بسیار ساده و جزیی می توان بیماری را درمان کرد. در بیرون زدگی دیسک، بلافاصله سیستم التهابی بدن فعال می شود و بدن هم به طور خودکار آن را خنثی می کند. دیسک گردن یک بیماری خودمحدودشونده است و با مداخلات بهینه سازی فرایند شغلی و وضعیت های مناسب هنگام کار بهبود حاصل می شود.

 بی حرکت نگه داشتن گردن بسیار مفید است زیرا فشار وارده کمتر می شود و به مرور بیرون زدگی سر جای اول خود برمی گردد. برای این کار گردن بندهای طبی وجود دارد. همچنین برای تقویت عضلات و قوی تر کردن آن مانورهای ورزشی کمک می کند تا روند سریع تر طی شود. 

▪ درمان جراحی:

اگر بعد از درمان های نگهدارنده همچنان علایم بیماری ادامه یابد، درمان جراحی ضرورت می یابد اما چه بیمارانی به جراحی نیاز دارند؟ 

▪ افرادی که نقص پیشرونده دارند یعنی دیسک گردن آنقدر شدید است که حتی در راه رفتن نیز دچار مشکل شده اند و احساس می کنند هنگام راه رفتن، روی برف یا روی ابر قدم برمی دارند یا زمین می خورند و دست هایشان قدرت انجام هیچ کاری ندارد و دچار نقص عصبی شده اند. 

▪ گروهی که هیچ علایم عصبی ندارند، فقط از درد شدید و ناتوان کننده رنج می برند و به درمان باوجود همه اقدام ها پاسخ نمی دهند و شدت درد باعث افت کیفیت زندگی شان شده است. 

▪ برای برگرداندن بیمارانی که کاملا با استراحت بهبود می یابند ولی وقتی به محل کارشان بازمی گردند، دوباره همه علایم آغاز می شود، به جامعه و از سرگیری زندگی روزمره و عادی، اقدامات جراحی ضرورت می یابد.

منبع : اسپرت

آشنایی با بالش های طبی

بالش طبی به چه دردی می‌ خورد؟

وقتی اسم بالش می ‌آید خیلی ‌ها به یاد خوابیدن و بالش زیر سرشان می ‌افتند؛ در صورتی که بالش فقط آن چیزی نیست که زیر سرمان می ‌گذاریم....

این روزها انواع جدیدی از بالش به بازار آمده که مخصوص قرار دادن دور گردن، زیر سر، بین زانوها و حتی بالش‌ های مختص دوران بارداری است. شما می ‌توانید این نوع بالش‌ ها را که عنوان طبی را هم یدک می ‌کشند تقریبا در تمام داروخانه‌ ها یا مراکز خرید بزرگ بیابید. با این حال، این که بالش‌ های طبی چه تفاوتی با انواع عادی‌ دارند و چگونه باید آن ها را نگهداری‌ کرد، به بررسی آن می پردازیم.

طرفداران زندگی سالم معمولا غذاهای سالم می ‌خورند و سبزی ‌ها و میوه‌ ها در سبد غذایی‌ شان جای ویژه‌ای دارد؛ اغلب از شوینده‌ های سالم‌ و بی ‌خطر استفاده می ‌کنند؛ تهویه هوای منزل برای ‌شان مهم است و اهل ورزش و فعالیت هستند و زندگی ‌شان را طوری برنامه‌ ریزی می‌ کنند که همیشه در سالم‌ ترین شرایط به سر ببرند. ولی بسیاری از آن ها از سلامت خواب ‌شان غافل می باشند. شما تا به حال به این موضوع فکر کرده ‌اید که هنگام خواب باید از چه محصولاتی استفاده کنید تا یک سوم از عمرتان را بی ‌دردسر به پایان برسانید؟

تهیه و تولید انواع مختلف بالش‌ های طبی و روانه کردن آن ها به بازار گامی بوده است برای تامین سلامتخواب شما؛ برای این که صبح‌ ها با گردن ‌درد از خواب بیدار نشوید و ساییدن زانوهای ‌تان به یکدیگر، زانودردتان را دوچندان نکند و آلرژی نسبت به مواد درون بالش، آزارتان ندهد.

بالش‌‌ های طبی؛ انواع و اقسام

بالش‌ های طبی به 2 دسته ی اصلی فوم‌ دار و بادی تقسیم ‌بندی می ‌شوند. توصیه بیشتر متخصصان، استفاده از انواع فوم ‌دار است اما نوع بادی این بالش ‌ها هم به علت حمل و نقل آسان برای مسافرت یا استفاده داخل ماشین بسیار مناسب است. بالش ‌های فوم ‌دار که به نام " بالش ‌های هوشمند " هم معروف هستند، بر حسب تغییرات هوای محیط، تغییر حالت می ‌دهند. بگذارید کمی ساده ‌تر برای تان بگویم اگر از یک بالش هوشمند دور گردن یا زیر سر خود استفاده کنید، آن قسمتی از بالش که گودی گردن ‌تان را پُر می ‌کند، برجسته می ‌ماند و سایر قسمت‌ ها (مخصوصا بخشی که وزن اصلی سرتان روی آن است) کمی فرو می ‌رود و بعد از این که شما بالش را از زیر سر یا دور گردن ‌تان برداشتید، کاملا به شکل اولیه‌ اش باز می ‌گردد.

کدام بالش طبی به درد شما می ‌خورد؟

بالش‌ های طبی بنا به کارایی ‌شان به انواع زیر دسته ‌بندی می ‌شوند:

بالش‌ های دورگردنی:

این بالش‌ های U شکل در دو نوع بادی و فوم ‌دار در بازار موجود هستند و گزینه ‌ای‌ مناسب برای افرادی است که گردن ‌درد دارند و می‌ خواهند (یا مجبور هستنند) با کامپیوتر کار کنند یا به مدت طولانی در ماشین باشند. هنگام استفاده از این بالش‌ ها، سنگینی سر روی بالش می ‌افتد و گردن مجبور به تحمل کردن فشار اضافی نمی‌ شود.

بالش های مخصوص خواب:

اگر بخواهید بالش طبی مخصوص خواب بخرید باید گزینه مورد نظرتان را از بین انواع هوشمند یا همان فوم ‌دار آن ها انتخاب کنید. بالش‌ های بادی مخصوص خواب چندان طبی نیستند و کارکرد خارق ‌العاده‌ای هم ندارند.

تفاوت بارز بین بالش ‌های هوشمند مخصوص خواب و بالش‌ های معمولی که شاید خیلی از ما هنگامخواب از آن ها استفاده می ‌کنیم، این است که این بالش ‌ها صاف و یک تکه نیستند. بخش پایینی این بالش ‌ها کمی برآمده ‌تر از سایر بخش‌ هایش است تا بتواند به راحتی گودی گردن را پوشش دهد.

بالش‌ مخصوص زانودرد:

این نوع بالش طبی گزینه مناسبی برای افراد مبتلا به زانودرد است.دکتر تقی‌ بغدادی، ارتوپد، در باره این بالش ‌ها می‌ گوید: " وقتی فردی زانودرد دارد و هنگام خوابیدن هم به پهلو می ‌خوابد، سایش زانوها روی یکدیگر سبب تشدید دردش می‌ شود و بنابراین استفاده از این بالشتک‌ های مخصوص زانودرد می ‌تواند برای جلوگیری از افزایش درد زانوها یش بسیار موثر باشد."

بالش‌ مخصوص بارداری:

شاید از بین بالش ‌های طبی، این نوع ‌اش از همه ناشناخته‌ تر و عجیب ‌تر باشد اما اگر تجربه مادر شدن را داشته باشید خیلی خوب می ‌دانید که سنگینی شکم مخصوصا در ماه‌ های آخر بارداریباعث می ‌شود که مادر باردار در طول خواب کمی اذیت شود، بنابراین طراحی و تولید بالش ‌های بارداری به دلیل این بوده که این بالش زیر شکم خانم‌ های باردار در طول مدت خواب البته وقتی که به پهلو خوابیده ‌اند قرار گیرد و وظیفه تحمل سنگینی شکم را به عهده گیرد تا مادر بتواند با خیالی آسوده لذت یک خواب راحت را تجربه کند.

بالش‌های گرد مخصوص نشستن:

خیلی از افراد به علت کمردرد یا بنا به هر دلیلی نمی ‌توانند روی سطوح سفت بنشینند. بالش‌ های گود تو خالی که در دو نوع فوم و بادی در بازار موجود هستند، می‌ توانند تا حد زیادی مشکل این گونه افراد را حل کنند.

طرز استفاده از بالش ‌های طبی

بالش‌ های طبی، به ‌ویژه آن هایی که مخصوص زیر سر گذاشتن هنگام خواب هستند، معمولا باروکش ‌های روشن و کرم ‌رنگ در بازار موجود هستند و تمام انواع ‌شان هم قابل شستشو هستند اما برای این که بالش ‌تان عمر مفید بیشتری داشته باشد و دیرتر رنگ و رویش برود و کهنه شود، بهتر است خودتان با یک روبالشی دور آن را بپوشانید. این ‌طوری‌ می ‌توانید هر دو هفته یک بار خیلی راحت، روکش آن را باز کنید و بشویید؛ بدون این که آسیبی به بالش‌ تان برسد. بالش‌ های بادی را به هیچ عنوان با دهان باد نکنید. این کار باعث انتقال بسیاری از ویروس‌ ها و بیماری‌ ها بین اعضای خانواده می ‌شود. می ‌توانید برای باد کردن این نوع بالش ‌ها از یک تلمبه دستی کوچک خانگی استفاده کنید. برای جلوگیری از سوراخ شدن هم باید آن ها را روکش کنید و کمتر بادشان کنید.

ندا احمدلو - هفته نامه سلامت
منبع:تبیان

دکتر عباس دقاق زاده

برچسب‌ها: متخصص ارتوپدی, متخصص طب فیزیکی وتوابخشی, متخصص فیزیوتراپی, متخصص مغز واعصاب