در بروشور مرکز ADR می خوانیم : به اطلاع همکاران محترم میرساند که مرکز ADR، از سال ۱۳۷۷ تاکنون، تعداد ۲۲۶ مورد گزارش عارضه متعاقب مصرف متوکلوپرامید دریافت نموده است که از این تعداد، ۱۸۴ مورد (۸۱٪) به صورت عوارض اکستراپیرامیدال بوده است.
در میان عوارض اکستراپیرامیدال گزارش شده به این مرکز، ۱۰۸ مورد در گروه سنی زیر ۱۸ سال رخ داده است. عوارض اکستراپیرامیدال، از جمله عوارض ناشی از مصرف متوکلوپرامید می باشد که به واسطه مسدود نمودن رسپتورهای دوپامینرژیک مرکزی رخ می دهد. لذا توجه همکاران محترم را به نکات ذیل جلب می نماید:
۱- براساس تحقیقات اخیر، متوکلوپرامید شایعترین علت اختلالات حرکتی ناشی از مصرف دارو می باشد. لازم به ذکر است که در حدود ۲۰٪ بیماران بررسی شده در تحقیقات مذکور، بیش از سه ماه از داروی متوکلوپرامید استفاده نموده اند .
۲- وقوع عوارض اکستراپیرامیدال در کودکان، بزرگسالان جوان و متعاقب تزریق وریدی دوزهای بالای دارو شایع تر می باشد، اگرچه ممکن است در تمامی گروه های سنی، در هر دوز مصرفی و با مصرف خوراکی دارو نیز رخ دهد.
۳- عوارض اکستراپیرامیدال معمولاً طی ۲۴ الی ۴۸ ساعت از شروع درمان با متوکلوپرامید رخ می دهد و معمولاً به فاصله ۲۴ ساعت از قطع مصرف دارو، کاهش می یابد. اغلب بیماران مبتلا به این عوارض، به سرعت به درمان با دیازپام یا یک داروی با عملکرد آنتی کولینرژیک مانند دیفن هیدرامین یا بنزتروپین پاسخ مثبت می دهند.
۴- عوارض دیستونیک ناشی از درمان با متوکلوپرامید شامل حرکات غیرارادی دستها و/ یا پاها، trismus، تورتیکولی، اسپاسم صورت، برآمدگی و بیرون زدگی متناوب زبان، اختلال در گفتار، opisthotonos و oculogyric crisis می باشد.
عوارض دیستونیک به ندرت ممکن است به صورت انسداد راه های هوایی فوقانی به صورت استریدور و دیس پنه، احتمالاً ثانویه به لارنگواسپاسم یا دیستونی سوپراگلوتیک، نمایان شود.
ایست قلبی-تنفسی منجر به مرگ نیز حداقل در یک بیمار مبتلا به واکنش دیستونیک حاد گزارش شده است. هم چنین این عارضه به صورت دیستونی حاد همراه با میوکلونوس و asterixis نیز گزارش شده است.
۵- Tardive dyskinesia ناشی از مصرف متوکلوپرامید در سالمندان، به خصوص زنان سالمند، شایع تر می باشد.
این عارضه با تظاهرات بالینی به صورت حرکات دیس کینتیک orobuccolingual و گاهی حرکات غیرارادی تنه و / یا انتهاها، یا علائمی نظیر جدا کردن لبها با صدا (ملچ ملچ کردن)، حالتی نظیر ادا درآوردن در صورت، بیرون آوردن متناوب زبان، حرکات سریع چشمها یا چشمک زدن، چین خوردن یا جمع کردن لبها یا اختلال در حرکات انگشتان نمایان می شود، این حرکات ممکن است در ظاهر choreoathetotic باشد.
۶- خطر بروز Tardive dyskinesia و احتمال غیرقابل بازگشت شدن این عارضه، با افزایش طول مدت درمان و/ یا افزایش دوز مصرفی دارو، افزایش می یابد. با این وجود، این عارضه می تواند پس از درمانهای کوتاه مدت با این دارو و در دوزهای کم نیز رخ دهد، اگرچه به نظر می رسد در درمانهای کوتاه مدت، احتمال بهبود علائم بیشتر است. به طور کلی می توان گفت که بازگشت علائم این عارضه، به ندرت رخ می دهد و درمان شناخته شده ای برای این عارضه موجود نیست.
۷- توصیه می شود که درمان با متوکلوپرامید بیش از سه ماه به طول نینجامد و در صورت نیاز به ادامه درمان، فواید دارو در مقابل مضار آن سنجیده شود.
۸- مصرف متوکلوپرامید در کودکان باید با احتیاط فراوان صورت پذیرد زیرا فراوانی وقوع عوارض اکستراپیرامیدال در این گروه سنی افزایش می یابد.
۹- مصرف همزمان متوکلوپرامید و داروهای مسبب عوارض اکستراپیرامیدال (مانند فنوتیازین ها و بوتیروفنونها) ممنوع می باشد.
منبع : پزشکان بدون مرز
بر روی بسته تمامی داروها شامل داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه تاریخ انقضاء ( که با حروف EXP مشخص میشود ) به شکل ماه و سال ذکر میشود.
پس از این زمان سازنده دارو تعهدی در خصوص تضمین پایداری و خلوص ماده دارویی ندارد. با انقضای تاریخ مصرف، برخی داروها فقط اثربخشی خود را از دست می‌دهند و برخی می‌توانند سبب بروز واکنش‌های حساسیتی و مسمومیت گردند، بنابراین از مصرف دارو پس از رسیدن تاریخ انقضاء خودداری کنید.
فاصله زمان تولید (تاریخ تولید را با علامت اختصاری MFG روی بسته بندی داروها مشخص میشود) و انقضاء مصرف دارو را عمر قفسه‌ای می‌نامند، که این فاصله می‌تواند بین ۱ تا ۵ سال متفاوت باشد. تنها دارویی که در شرایط مطلوب نگهداری شده است، در این فاصله اثربخشی و ایمنی خود را حفظ می‌کند و در صورتی که دارو در شرایط ذکر شده روی بسته بندی آن نگهداری نشود، پیش از تاریخ انقضاء، دستخوش واکنش‌های نامطلوب شده و قابلیت مصرف را از دست می‌دهد.
دما (حرارت):
تقریباً تمام واکنش‌های شیمیایی در دماهای بالاتر سریع‌تر اتفاق می‌افتد به طوری که معمولاً سرعت واکنش‌های شیمیایی به ازای هر ۱۰ درجه سانتیگراد دو برابر میشود .در خصوص داروها نگهداری یک فراورده یک ماه در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد معادل نگهداری ۳ ماه در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد واکنش‌های تخریب شیمیایی را تسریع می‌نماید.
رطوبت (نور):
تجزیه شیمیایی و تخریب داروها را تسریع می‌کند، بنابراین برخی داروها در بسته‌بندی‌های مقاوم به نور و شیشه‌های تیره رنگ بسته بندی می‌شوند و برای مقاومت در برابر رطوبت نیز بسته بندی‌های خاصی طراحی و به کار گرفته شده‌اند.
پس به طور کلی باید داروها را در شرایط خشک و خنک و تاریک نگهداری نمود.
باید دقت نمود داروها در بسته بندی اصلی خود نگهداری شوند و به توضیحات ذکر شده روی بسته بندی و بروشور دارو (برگه راهنمای دارو)، در نگهداری آن باید توجه شود.
باید توجه نمود که به محض خروج دارو از بسته بندی اصلی، تاریخ انقضاء قابلیت استناد خود را از دست می‌دهد و دارو باید به سرعت مصرف شود.
به عنوان اصل کلی اشکال دارویی جامد پایدارتر از اشکال مایع هستند، اشکال تزریقی و اشکال چشمی به محض باز شدن استریلیتی خود را از دست می‌دهند، بنابراین می‌بایست به سرعت مصرف شوند و قطره‌ها و پمادهای چشمی را یک ماه پس از باز شدن در صورتی که استفاده نشده باشند، باید دور ریخت.
نکات اسا سی در مصرف و نگهداری داروها در منزل:
- تا جای ممکن دارو در منزل نگهداری نشود.
- هرگز دارویی را که نمی‌شناسید در منزل نگه ندارید.
- هرگز دارویی را در جعبه داروی دیگر نگذارید.
- دارو را در مقادیر کم تهیه نموده و فقط به میزانی که بیمار در فاصله قابلیت مصرف دارو و تاریخ انقضاء آن را مصرف می‌نماید، تهیه شود. عدم توجه به ا ین نکته علاوه بر هدر رفتن هزینه صرف شده جهت تهیه دارو مشکلات دور ریختن و معدوم کردن دارو را نیز در پی خواهد داشت.
- قرص‌هایی که بیشتر از دو سال نگهداری شده‌اند، داروهایی که تاریخ انقضاءشان گذشته است، داروهایی که علائم فساد را نشان می‌دهند، نظیر تغییر رنگ، بوی نامطبوع، دوفاز شدن و … باید به نحو مناسبی دور ریخته شوند.
- داروها را دور از دسترس اطفال نگهداری کنید، زیرا کودکان کنجکاو هستند و ممکن است دور از چشم والدین به تقلید دارویی را بخورند و مسموم شوند. صدمه این بی احتیاطی جبران ناپذیر بوده و ممکن است موجب مرگ کودک گردد.
- داروهای بدون برچسب و یا داروهای فله‌ای را هرگز در منزل یا محل کار نگه ندارید و آنها را دور بریزید.
- داروها بایستی در ظرف اصلی خود نگهداری شوند. خارج کردن آنها از ظروف و تقسیم در پاکت‌های کاغذی یا پلاستیکی فساد آنها را تسریع می‌کند.
- باقی مانده محلول سرم، قطره و شربت‌هایی که به طور ناقص مصرف شده‌اند، قابل نگهداری نیست.
- حداقل هر سه ماه یکبار همه داروهای موجود در منزل را از نظر تاریخ مصرف بررسی کنید و داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید.
- سرنگ و یا دستکش استریل که تاریخ مصرف آن گذشته و یا کاغذ پوشش آنها پاره شده باشد غیراستریل و غیرقابل استفاده است.
- برخی از داروها نیاز به نگهداری در یخچال دارند که روی بسته بندی آنها این موضوع درج شده است و قرار گرفتن آنها در محیط بیرون از یخچال ممکن است باعث از بین رفتن خواص دارویی آنها شود.
- ریختن داروها در دستشویی یا فاضلاب سبب ورود مستقیم آن به محیط زیست می‌گردد و در خصوص آنتی بیوتیک‌ها موجب مقاومت میکروبی می‌گردد. بنابراین از دور ریختن داروهای تاریخ گذشته و فاسد به روش فوق جداً خودداری گردد.
- داروها را به افراد فقیر و محتاج ندهید زیرا ممکن است آنها را خودسرانه مصرف کنند و خطراتی متوجه آنها شود.
- به یاد داشته باشید مصرف خودسرانه دارو و یا تجویز دارو برای دیگران مجاز نیست. برای استفاده داروهای موجود در منزل، هر بار با پزشک خود مشورت کنید.
- در زمینه مصرف دارو همیشه با پزشک و داروساز مشورت کنید و از مشورت با کسانی که در این زمینه تخصصی ندارند، پرهیز نمائید.
- به خاطر داشته باشید که دکتر داروساز امین شماست و شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بسیاری از داروها، از داروسازان شاغل در داروخانه‌ها کمک بخواهید.
- اکثر داروهای تجویز شده یک بروشور (راهنما) در مورد اطلاعات لازم دارند که تحت عنوان اطلاعات دارویی برای مصرف، عوارض جانبی و موارد احتیاط است که برای شما مفید است، آن را مطالعه کنید و از درمان خودسرانه بیماری توسط داروهای بدون نسخه پزشک اجتناب کنید.
منبع : پزشکان بدون مرز
مفهوم دستور قبل از غذا این نیست که شما دارو را مصرف کنید و بعد بلافاصله غذا بخورید. این دستور یعنی اینکه حداقل یک ساعت قبل از آنکه بخواهید غذا بخورید داروی خود را میل نمایید چون دارو بلافاصله بعد از مصرف وارد روده نمی‌شود بلکه مدتی در معده می‌ماند و بعد به روده می‌رود.
نتیجه اینکه باید فاصله بعد از مصرف دارو و غذا وجود داشته باشد تا دارو قبل از ورود غذا به معده بتواند از آن خارج و وارد روده شود. در غیراین صورت غذا و دارو با هم مخلوط میشود و تداخلاتی که به تعدادی از آنها اشاره کردیم بروز خواهد کرد.
مفهوم دستور با معده خالی مصرف شود نیز همین است. ضمن اینکه می‌توان داروی مورد نظر را از یک تا دو ساعت بعد از صرف غذا که معده خالی از غذاست مصرف نمود.
داروهایی که توصیه شده بعد از غذا یا با معده پر یا همراه غذا مصرف شوند، باید بلافاصله بعد از غذا یا در میان وعده غذایی مصرف شوند.
این داروها بیشترداروهایی هستند که ممکن است ناراحتی‌های گوارشی ایجاد نمایند یا جذبشان با غذا بهتر صورت می‌گیرد. در هرحال در مورد داروهای مصرفی باید با پزشک یا داروساز مشورت شود.
منبع : پزشکان بدون مرز
غذا ممکن است باعث تغییراتی در جذب دارو از دستگاه گوارش شود. بعضی مواد غذایی با بعضی از داروها ترکیب می شوند و تبدیل به ترکیباتی می شوند که از دستگاه گوارش قابل جذب نیست بنابراین در صورتی که آن دارو با غذاهای خاص مصرف شود اثر درمانی بروز نخواهد کرد.
مثال بارز این مورد نوعی آنتی بیوتیک هاست که اگر با شیر میل شود جذب نمی شود، زیرا کلسیم موجود در شیر با آن ترکیب و مانع جذب می گردد.
بنابراین ملاحظه می کنید که عدم رعایت چنین دستوری مساوی با عدم جذب دارو و در نتیجه عدم بروز اثرهای درمانی خواهد شد.
در مورد برخی دیگر از داروها، غذا باعث کندی جذب دارو میشود. در این مورد در نهایت بعد از مدتی دارو جذب میشود ولی بدلیل اینکه دیر جذب شده است آثار درمانی آن دیر بروز می‌کند.
بعضی از مواد غذایی بر جذب داروها اثر نمی‌گذارند بلکه بر روی فرآیندهای دیگری اثر می‌گذارند که در بروز آثار درمانی مهم هستند.
جذب تعدادی از داروها هم با برخی مواد غذایی زیاد میشود. همچنین در مورد داروهایی که ممکن است باعث تحریک و ناراحتی دستگاه گوارش بشوند توصیه میشود که همراه غذا مصرف شوند تا عوارض کمتری پیش آید.
بنابراین به طور کلی باید تأثیر غذا بر دارو همواره مورد نظر باشد و مطابق دستور پزشک عمل شود. در مواردی که همراه دارو برنامه غذایی خاصی توصیه شده است رعایت آن الزامی می‌باشد و در این جا به تعدادی از مهمترین تداخلات غذا و دارو اشاره می‌کنیم. در موارد دیگر می‌توانید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
۱٫ مصرف همزمان استامینوفن با غذاهای غنی از کربوهیدرات‌ها مثل بیسکویت، خرما، مربا و غیره باعث ایجاد ترکیب و در نتیجه کندی جذب دارو میشود.
۲٫ مصرف همزمان قرص‌های پوشش دار بیزاکودیل همراه شیر یا غذاهای دیگری که خاصیت بازی دارند باعث از بین رفتن پوشش قرص در معده و خراب شدن دارو میشود و در نتیجه اثر درمانی دیده نمی‌شود.
۳٫ مصرف داروهای آهن دار مثل سولفات آهن (فروس سولفات) با چای باعث ایجاد ترکیب نامحلول و عدم جذب آهن میشود. افرادی که فقر آهن دارند نباید بلافاصله بعد از غذا چای مصرف کنند، زیرا چای مانع جذب آهن موجود در مواد غذایی میشود.
تداخل داروها:
بعضی از داروها ممکن است بر روی آثار دارویی داروی دیگر اثر بگذارند. این تأثیر گذاری‌ها به شیوه‌های مختلفی انجام میشود.
داروها ممکن است بر جذب یکدیگر در دستگاه گوارش اثر بگذارند و در نتیجه مانع بروز اثرهای درمانی یا تأخیر در بروز این آثار شوند.
بعضی از داروها با اثر گذاشتن بر سرعت تخریب و دفع داروهای دیگر باعث می‌شوند که دارو اثر درمانی خود را نتواند بروز دهد و یا دیر جذب شود و به میزانی برسد که باعث بروز مسمومیت و عوارض دیگر شود.
البته از برخی تداخلات دارویی می‌توان در جهت درمان استفاده کرد و با تنظیم دقیق مصرف دو دارو، استفاده از هر کدام از آنها را به حداقل رساند و در نتیجه از بروز عوارض جانبی، مسمومیت و یا حتی مقاومت نسبت به دارو جلوگیری کرد.
در صورتی که داروهای تداخل دار باید با هم مصرف شوند بیمار باید به توصیه پزشک در خصوص فاصله گذاری میان آنها توجه کند. چون در غیر این صورت دارو درمانی فایده ای نخواهد داشت.
بحث تداخلات دارویی بسیار گسترده و پیچیده‌تر از آن است که در اینجا بتوانیم به آنها بپردازیم. تنها توصیه می‌کنیم که به توصیه‌های پزشک و داروساز توجه نمائید.
منبع : پزشکان بدون مرز
سندرم گیلن باره اختلال نادری است که در نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به اعصاب محیطی ایجاد می شود به دنبال این حمله احساس ضعف در ماهیچه ها ، بی حسی ، گزگز و گاهی اوقات فلجی دیده می شود.
با این حال محققان می گویند با وجود اینکه تعداد بسیاری واکسن آنفلوآنزا دریافت کرده اند و بدلیل اینکه انتظار می رود سندرم گیلن باره در برخی افراد بدون توجه به اینکه آیا واکسینه شده اند یا خیر رخ می دهد، میزان واقعی افزایش ریسک ابتلا به این بیماری بسیار اندک است و تنها در هر یک میلیون نفر ۱.۵ نفر بیشتر به دلیل واکسیناسیون به این سندرم دچار می شوند.
محققان تاکید کردند با توجه به اینکه واکسن آنفلوآنزا ۷۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون نفر را از ابتلا به این بیماری محافظت می کند، ضمنا از مراجعه ۴ الی ۱۰ هزار بیمار به بیمارستان جلوگیری می کند و این مزایای واکسیناسیون به میزان قابل توجهی ریسک های احتمالی ناشی از آن را کاملا خنثی می کند.
شایان ذکر است، سندرم گیلن باره هنگامی رخ می دهد که سلولهای عصبی توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می گیرند که نتیجه آن ایجاد احساس گزگز و کرختی در دستها و پاها و برخی موارد فلجی کل بدن است.
در خلال سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ واکسن آنفلوانزا به شکل گسترده در امریکا و اکثر نقاط جهان مورد استفاده قرار گرفت و افرادی که این واکسن را تزریق کرده اند در معرض خطر خفیف اما رو به رشد ابتلا به سندرم گیلن باره قرار دارند.
علت بیماری گیلن باره هنوز به روشنی مشخص نیست ولی معمولاً بعد از یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا اتفاق می افتد همچنین بعد از عفونت با یک باکتری به نام کامپیلکوباکتر هم ممکن است بیماری بروز نماید عفونت با کامپیلوباکتر ممکن است بعد از خوردن آب آلوده یا غذای نپخته ( مخصوصاً مرغ و ماهی و … ) رخ دهد .
در بعضی موارد ممکن است علایم گیلن باره بعد از اعمال جراحی اتفاق بیفتد گاهی هم هیچ گونه عامل شناخته شده ای وجود ندارد اما در همه موارد ذکر شده به طور حتم اختلال درعملکرد سیستم ایمنی وجود دارد .
منبع : پزشکان بدون مرز