آشنایی با مراحل رشد کودک

متخصصان تعاریف مختلفی از رشد ارائه نموده اند، ویکی ازاین تعاریف جامع عبارتنداز: « همه ی تغییرات وتحولاتی که از زمان تشکیل سلول تخم تا هنگام مرگ در انسان روی می دهد، رشد حرکتی مستمر، دائمی وپیوسته بعلاوه گامی آهسته وزمانی همراه با جوش وخروش است.

 با این تعریف از رشد، اکنون به بررسی رشد جسمانی، شناختی، عاطفی واخلاقی کودک از تولد تا اواخر کودکی ۱۲-۱۱ سالگی می پردازیم.

الف) رشد از تولد تا پایان کودکی

دوره ی نوزادی حدود یکی دوهفته اول زندگی است. دراین مدت نوزاد خود را با اوضاع جدید زندگی سازگار می کند وبا وجود آنکه وابستگی مستقیم جسمانی او با مادر قطع می شود، برای رفع بسیاری از نیازهای خود وابسته به او باقی می مانند. نوزاد انسان در ابتدا نمی تواند ازخود مراقبت کند وبرای زنده ماندن و حفظ تعادل محیط داخلی نیازمند به دیگران است.

البته بدیهی است که نوزاد برای سازگارشدن با محیط قابلیت های بسیاری دارد، او می تواند ببیند، بشنود، نسبتا به بو ومزه واکنش نشان می دهد و نسبت به درد، لمس وتغییر جا از خود حساسیت هایی بروز می دهد.

درطی این دوره حرکات نوزاد کاملا ناهماهنگ است وانرژی بسیاری صرف آن می شود. دربیشتر بازتابهای نوزاد، تمام تنه وپاها به حرکت در می آید. حرکت سر، در مقایسه با بدن بسیار کم است. حرکات اختصاصی که به قسمت های محدود مربوط می شود،  بیشتر بازتابی است.
در دوره جنینی، بیشتر حرکات بدن جنین، بازتابی وتابع فعالیت نخاع شوکی وساقه مغز است. اهمیت بازتاب ها در ابتدا بسیار حیاتی است. زیرا زندگی نوزاد بدان وابسته است. اما با رشد کودک وسیستم عصبی او اهمیت این بازتاب ها رفته رفته کم می شود.

 دستگاه عصبی انسان به اعتقاد عصب شناسان به سه شکل فعالیت می کند:

۱ -فعالیت های ساده بازتابی در سطح نخاع شوکی وساقه ی مغز.
۲- فعالیت های کمی پیچیده تر مانند راه رفتن و ایستادن وغیره که با کمک مخچه وپل مغز صورت می گیرد.
۳- فعالیت های پیچیده مانند ادراک، حافظه و تفکر که با کمک قشر مغز ودستگاه ارتباطی پیچیده ی مغز انجام می شود.
براین اساس، رفتارهای نوزاد در ابتدا با کمک ساقه های مغز کنترل می شود، نه به وسیله ی کرتکس. ساقه ی مغز درقشر زیرمغز(کرتکس) قرار دارد وشامل قسمت هایی است که مسئول انجام زیستی اساسی مانند تنفس و بازتاب ها است.
در طی این دوره نوزاد نیازهای اساسی از قبیل اکسیژن، غذا وخواب را دارا است  که اطرافیان برای وی تهیه می کنند.

 رشد جسمانی

با توجه به دگرگونی بسیار دراندازه های بدنی نوزادان در هنگام تولد و میزان  رشد آنها، استفاده از میانگین یا فرم فقط یک تصویر کلی از رشد به دست می دهد. بطور متوسط وزن یک نوزاد طبیعی که پس از دوره ی کامل حاملگی به دنیا آمده است، در لحظه تولد، حدود سه تا سه ونیم کیلوگرم و قد او به طور متوسط بین ۵۰ -۴۸ سانتی متر است.

وزن نوزاد طبیعی برای سازگار شدن  با محیط در ده روز اول تا سیصدگرم وزن خود را ازدست می دهد. اگر مقدار انرژی را که  نوزاد در رویارویی با محرک های مختلف از دست می دهد، درنظر بگیریم، از دست دادن وزن تعجب آور نخواهد بود. کمبود وزن از هفته دوم جبران می شود واز زمانی که کودک بتواند به خوبی شیر بخورد وآن را هضم کند، بروزنش اضافه می شود تا اینکه در ۶ ماهگی وزنش به دوبرابر وزن هنگام  تولد می رسد، تا حدود ۱ سالگی وزن کودک تقریبا به سه برابر وزن وی هنگام تولد می رسد وسرانجام وزن وی در پایان ۲ سالگی به حدود ۱۴ برابر وزن هنگام تولد ۱۲ – کیلوگرم – خواهد رسید. سرعت رشد وزن درهر سال اول زندگی وهمچنین در دوران بلوغ به حداکثر خود می رسد.

  قد

 تغییرات قد نیز مانند وزن قابل توجه است. رشد سر در دوسال اول  زندگی در مقایسه با قد و وزن کودک کندتر است.

اگرچه بین کودکان همسن ازنظر قد تفاوت وجود دارد ولی نمونه ای یافت می شود که تمام کودکان در آن حدود، با یکدیگر مشترک هستند. قد نوزاد هنگام تولد۴۰ تا۴۵ سانتی متر است. پس از چهارماه اول تولد، قد نوزاد به طور متوسط از ۵۷ تا۶۰ سانتی متر، در۸ ماهگی بین ۶۰ تا۶۸ سانتی متر ودر ۱ سالگی ۶۸ تا۷۳ سانتی متر است. در۲ سالگی این میزان به ۷۸ تا۸۳ سانتی متر افزایش می یابد.

مشخصه اولین سال زندگی کودک رشد جسمانی سریع اوست. کودکان سالمی که خوب تغذیه شده اند، از تولد تا ۱سالگی ۵۰درصد به قدشان و ۲۰۰درصد به وزنشان اضافه می شود. میزان رشد در شش ماهه اول زندگی سریعتر از بقیه ی سال های زندگی است ولی همه ی قسمت های بدن به یک میزان رشد نمی کنند ولزوما هیچ رابطه ای بین رشد اندازه ی سر و رشد ماهیچه ها وجود ندارد.

رشد دندان ها

 بعداز تولد نوزاد و مدتها قبل ازاینکه دندانها نمایان شود، دندانها در لثه وجود دارد، نخستین دندان کودک حدود ۶ ماهگی تا ۸ ماهگی بیرون می آید. البته دندان پیشین در فک تحتانی و سپس در فک فوقانی چهار دندان پیشین می روید. اولین دندان آسیا بین ۱ تا ۱/۵ سالگی و دندانهای طرفی بین ۱/۵ تا ۲ سالگی می روید بطوریکه کودک درپایان سال دوم جمعا بیست دندان خواهد داشت. زمان رویش دندانها در کودکان باهم فرق می کند ودیریا زود درآمدن دندان ها هیچ ارتباطی با کم هوشی یا با هوشی کودک ندارد.

نشستن

حدود سه ماه طول می کشد تا عضلات گردن قوی شده، کودک بتواند سرخود را راست نگه دارد، همچنین درسه ماه اول زندگی، رشته های عصبی زیادی از میلین پوشیده می شود که قادر به حرکت بهتر تحریکات عصبی هستند. کودک به طور متوسط می تواند در ۵ ماهگی با کمک دیگران به مدت یک دقیقه بنشیند. البته هیچگاه نباید کودک را مجبور به نشستن کرد، مگر وقتی که ستون فقرات او طاقت نگهداری بدن را داشته باشد. کودک در ۷-۸ ماهگی می تواند بدون کمک دیگران  یا در ۹ ماهگی به تنهایی در ده دقیقه یا حتی بیشتر بنشیند.

 خزیدن

 گرچه درمورد سنی که کودکان به مراحل مختلف خزیدن می رسند، تفاوت های فردی بسیاری وجود دارد، اما معمولا کودکان مراتب یکسانی را طی می کنند. کودک دربین ماههای سوم وششم زندگی با حرکات متقاطع سینه خیز می رود. این حرکات برفعالیت پل مغز ومغز میانی متکی است. او دربین ماه های ششم و نهم زندگی سینه را بلند می کند وچهاردست وپا راه می رود. این حرکات برفعالیت مغز میانی ونیمکره مغز ومخچه متکی است. دربین ماه های نهم و پانزدهم کودک بتدریج می ایستد و راه رفتن آغاز می شود.

 ایستادن و راه رفتن

 راه رفتن آثار بسیار چشمگیری بررشد کودک دارد وتحول عمیقی در زندگی او بوجود می آورد. توانایی راه رفتن به طور مستقل، به تدریج بعداز پیشرفت های مقدماتی خزیدن، ایستادن ومانند اینها شکل می گیرد. کودک اولین بار در ۸ تا ۹ ماهگی می تواند با گرفتن صندلی و… بایستد. دراین مرحله کودک قادر به نشستن از حالت ایستاده نیست ونیازمند کمک است. کودک ۱ساله می تواند تا چند قدم راه برود، ولی برای کسب مهارت در راه رفتن فرصت لازم است. در۱۸ ماهگی، کودک می تواند از پله بالا و پایین برود. پایین آمدن از پله ها دیرتر حاصل می شود. در ۲ سالگی توانایی دویدن حاصل می شود ودر مهارت های حرکتی، پیشرفت های چشمگیری حاصل می شود.

ابتدای تولد: بیشتر اوقات خوابیده است می تواند شیر بخورد با هر چیز ناراحت کننده ای گریه می کند.

۶هفتگی:

اشیا؛ را نگاه می کند. وقتی با او صحبت می کنیم شروع به تبسم می کند. روی شکم می خوابد. وقتی او را از حالت خوابیده می نشانیم، گردن خود را نمی تواند راست بگیرد (گردن نمی گیرد)

۳ماهگی:

خود به خود می خندد. چیز متحرک را با چشم دنبال می کند. گردن می گیرد. وقتی چیزی در دست او می گذارید آنرا می گیرد.

۶ماهگی:

با کمک می نشیند. چیزی را از دست به دست دیگر می دهد.

۹ماهگی:

به خوبی می نشیند. می خزد و تلاش می کند که بایستد و ماما و بابا میگوید. با دست بای بای می کند. بطری شیر خود را می تواند با دست بگیرد و نگه دارد.

یک سالگی:

وقتی دست او را می گیرید راه می رود. چند کلمه می گوید. کمک می کند تا به او لباس بپوشانید.

۱۸ ماهگی:

خوب راه می رود. از پله ها بالا می رود. کتاب را به صورت چند برگی چند برگ ورق می زند (البته پاره هم می کند.) می تواند حدود ۱۰ کلمه را بگوید تا اندازه ای خودش غذا می خورد.

دو سالگی:

خوب می دود به تنهایی از پله ها بالا و پایین می رود. کتاب را یک برگ یک برگ ورق می زند. لباسهای ساده را خودش می پوشد و جملات دو یا سه کلمه ای می سازد. نیاز به دستشوئی را می گوید.

۳ سالگی:

سه چرخه سوار می شود. خودش لباس می پوشد ولی دکمه ها را نمی تواند ببندد. تا ۱۰ شماره می شمارد کلمات جمع را می تواند بکار برد. سئوال می کند. خودش غذا می خورد.

۴سالگی:

با پاهای متناوب از پله ها بالا و پایین می رود (قبلا“ یک پا یک پا این کار را می کرده است.) یک توپ را می تواند بالا بیندازد روی یک پا می ایستد (لی لی می کند.) یک رنگ را حد اقل می شناسد. دست و صورت خود را خودش می شوید. برای شستشو در دستشوئی کمک می گیرد.

۵ سالگی:

از شکل یک مثلث می تواند کپی کند و آنرا رسم کند. توپ را می گیرد و پرت می کند، چهار رنگ را می شناسد. بدون کمک لباسهایش را می پوشد و درمی آورد.

 منبع : پزشکان بدون مرز

تأثیر احتمالی تزریق سلول‌های بنیادی بر عوارض سکته مغزی

پزشکان دانشگاه ادینبوروی اسکاتلند می‌گویند تزریق سلولهای بنیادی به مغر پنج بیمار که سکته مغزی کرده بودند باعث بهبود حرکت، هوشیاری و تعادل آنها شده بدون آنکه عوارض جانبی داشته باشد. با این حال به گفته دانشمندان هنوز زود است درباره سودمندی این روش درمانی نتیجه‌گیری شود.

برای این درمان آزمایشی، نه بیمار که بین ۶۰ تا ۹۰ سال سن داشتند انتخاب شدند و بی خطر بودن روش در آنها برررسی شد. تمام این بیماران بین شش ماه تا پنج سال قبل سکته مغزی کرده بودند.

سپس به قسمتهایی از مغز آنها که بعلت سکته مغزی آسیب دیده بود، سلولهای بنیادی جنینی تزریق کردند.

پروفسور کیت میور استاد دانشگاه گلاسکو که این تحقیق را سرپرستی کرده می گوید از بهبود خفیف تا متوسط عملکرد این بیماران شگفت‌زده شده چرا که حتی انتظار بهبود در یکی از آنها را هم نداشته است.

البته هنوز نمی توان با قطعیت گفت آیا این بهبود ناشی از تزریق سلولهای بنیادی است یا بعلت اینکه به این بیماران در حین درمان توجه ویژه‌ای شده است.

تا به حال تصور بر این بوده که شش ماه بعد از سکته مغزی، در مغز مبتلایان به عوارض سکته مغزی بهبودی ایجاد نخواهد شد.

اما به گفته پروفسور میور تغییرات “جالب” و “شگفت انگیزی” در این بیماران دیده شده؛ مثلا بیماری که سالها فلج کامل بوده اکنون انگشتهایش را تکان می دهد.

“ما دیدیم که بیماران شروع به حرکت در خانه کردند در حالیکه پیش از آن برای حرکت نیاز به کمک داشتند و آگاهی بعضی بیماران از آنچه در اطرافشان می گذرد بهتر شده است.

این تغیییرات کوچک به بیماران کمک می کند تا کارهای روزمره مثل لباس پوشیدن را بهتر انجام دهند و وابستگی‌شان به دیگران کمتر شود.

با توجه به نتایج مثبتی که در مرحله اول این تحقیق بدست آمد، مرحله دوم آن امسال آغاز می‌شود. در این مرحله باید به این سوال پاسخ داد که بهبود بیماران تا چه اندازه بعلت درمان با سلولهای بنیادی است.

حتی اگر در مرحله دوم سودمندی استفاده از سلولهای بنیادی ثابت شود، تا زمانی که این شیوه در سطح وسیع بکار گرفته شود، به سالها زمان نیاز است.

در مرحله سوم تحقیق که باید بشکلی گسترده انجام شود، پژوهشگران به این سوال پاسخ خواهند داد که این درمان برای چه کسانی مفید است و در چه مرحله‌ای از بیماری باید درمان را با سلول بنیادی انجام داد.

استفاده از سلولهای بنیادی که از جنین گرفته می شود منتقدانی دارد که این کار را اخلاقی نمی‌دانند.

لرد آلتون از فعالان مبارزه با سقط جنین می‌گوید “مطمئنا از جنین نمی‌توان برای استفاده از سلولهای بنیادی‌اش رضایت گرفت و همین ملاحظات اخلاقی مهمی را مطرح می کند.”

 منبع : پزشکان بدون مرز

افراد چاق با خطر کمبود ویتامین D روبرو هستند

پژوهشگران علوم پزشکی در انگلیس می گویند نتایج بررسی های آنان نشان داده است که چاقی می تواند سطح ویتامین D را در بدن کاهش دهد.

محقیین اعتقاد دارند که  افراد چاق و دارای اضافه وزن سطح ویتامین دی کمتری دارند .

بیماری اصلی حاصل کمبود ویتامین D ، راشیتیسم و استئوپروز  است .

ویتامینهای D یک گروه الکلهای حلقوی مشتق از استرولها هستند که دارای خاصیت ضد بیماری راشیتیسم می‌باشند. استرولها الکلهای حلقوی مشتق از کربور حلقوی سیر شده و ۱۷ کربن دار به نام سیکلو پنتانو پرهیدو فنانترن می‌باشند. ازاستخلاف کربنهای ۱۳ و ۱۰ این ترکیب توسط دو ریشه متیل هسته ۱۹ کربن‌دار تولید می‌شود. کلسترول که یک استرول جانوری است از هسته فوق مشتق می‌شود. ارگواسترول که در گیاهان و نیز در زنگ چاودار وجود دارد دارای فرمول شیمیایی شبیه کلسترول است.

محققان انگلیسی با بررسی ۴۲ هزار تن دریافتند افرادی که به چاقی مبتلا هستند بیشتر در معرض کمبود ویتامین D قرار دارند.

محققان در این بررسی با مطالعه شاخص توده بدنی که برای مقایسه وزن و قد فرد استفاده می شود دریافتند افزایش چربی بدن باعث می شود تا از میزان ویتامین D بدن در حدود ۴ درصد کم شود.

یکی از محققان این مطالعه گفت: ارتباط چاقی با کاهش ویتامین D در افراد نشان می دهد که باید اهمیت کنترل و درمان کمبود این ویتامین جدی گرفته شود.

محققان معتقدند: افراد باید همزمان که نسبت به جذب ویتامین D از طریق نور خورشید توجه داشته باشند نباید اجازه دهند وزنشان از میزان مطلوب بالاتر رود.

نتایج تحقیقات گذشته نیز نشان داده بود که جمع شدن چربی در ناحیه شکم و چاق شدن سریع با کمبود ویتامین D ارتباط دارد .

کاملا مشخص نیست که آیا چاقی به خودی خود باعث کمبود سطح ویتامین D می شود و یا علت دیگری دارد . اما یک مطالعه کوچک نشان می دهد که افزودن ویتامین D در رژیم غذایی کالری محدود، ممکن است به افراد چاق با سطح پایین ویتامین D کمک کند که آسان تر وزن کم کنند .

بیماری اصلی حاصل ویتامین D ، راشیتیسم یا نرمی استخوان است . این بیماری در اثر کمبود کلسیم و فسفر در زمان رشد استخوانها در کودکان است. این عوارض در استخوانهای اصلی و بلند رخ داده و فرد دچار درد و سستی عضلات می‌شود.

به دلیل اینکه استخوانها دارای املاح کمتری هستند، وزن را تحمل نمی‌کنند و انحنا می‌یابند. عوارض دیگر ، تشکیل برجستگیهای دکمه مانند بر روی ستون فقرات ، جمجمه بزرگ و سینه برجسته می‌باشد. مچ دست و پا پهن می‌شود که از علایم اولیه و قابل تشخیص توسط رادیوگرافی است.

استئوپروز یا پوکی استخوان یکی از بیماریهایی است که بسیاری از سالمندان خصوصا زنان بدان مبتلا می‌شوند.

در این بیماری استخوان از داخل تخلیه می‌شود و املاح استخوانی کاهش می‌یابد. عامل اصلی تاثیرگذار تغییرات هورمونی بدن است. در این بیماری میزان ویتامین D کاهش می‌یابد ولی درمان با ویتامین D تاثیر چندانی ندارد.

تنها می‌توان توصیه کرد برای پیشگیری از ابتلا ، از دوران جوانی میزان کافی کلسیم و فسفر به همراه ویتامین D مصرف شود.

علاوه بر نور آفتاب که ساده ترین راه برای کسب این ویتامین است منابع غذایی از جمله ماهیهای چرب مثل قزل آلا و شاه ماهی و شیر و مشتقات آن غنی از ویتامین گروه D هستند.

ده دقیقه قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به شکل روزانه برای تولید ویتامین دی کافی است.

میانگین نیاز روزانه بزرگسالان به ویتامین دی از طریق رژیم غذایی یا مکمل ۴۰۰ واحد بین المللی است. وضعیت ویتامین دی بر اساس سن و وزن و محل زندگی و زمان در معرض بودن آفتاب، متفاوت است.

 منبع : پزشکان بدون مرز

حرکات کششی سبب پیشگیری از بروزآسیب‌های شدید

حرکات کششی آرام و تکراری می‌تواند تا حد زیادی سبب پیشگیری از بروز بسیاری از آسیب‌های شدید شود

پژوهشگران می گویند گرچه نتایج تحقیقات جدید نشان داده است تمرینات کششی قبل از ورزش به طور کامل جلوی آسیب‌دیدگی را نمی‌گیرد. اما با این وجود بهتر است حرکات کششی آرام و تکراری قبل از ورزش صورت گیرد .
  بررسی‌های پژوهشگران آکادمی جراحان ارتوپدی با انجام یک تحقیق بر روی بیش از  سه هزار دونده اکه به دو گروه مساوی تقسیم شده بودند و یک دسته قبل از اغاز دو به مدت سه تا پنج دقیقه نرمش و حرکات کششی انجام می دادند و گروه دیگر تمرینات کششی نداشتند . نشان داد طی ۳ ماه شانزده درصد ورزشکاران دچار آسیب شدند که تعداد آنها در هر گروه مساوی بود. البته این گفته به آن معنا نیست که باید تمرینات کششی را کنار گذاشت.

حرکات کششی آرام و تکراری می‌تواند تا حد زیادی سبب پیشگیری از بروز بسیاری از آسیب‌های شدید شود. کشش باعث می شود که بافت های ماهیچه ای در امتداد یکدیگر قرار گرفته و بالطبع فرایند بهبودی پس از یکسری تمرینات طاقت فرسا تسریع پیدا کند.

اگر بافتها دچار در هم پیچیدگی شده باشند، قسمت های آسیب دیده نیاز به زمان بیشتری برای التیام یافتن پیدا می کنند. بدن سازهای حرفه ای به خوبی می دانند که بهبودی تا چه حد حائز اهمیت می باشد. زمانی که خوب شدن ماهیچه ها برای مدت زمان زیادی به طول بینجامد، کل چرخه ورزشی قطع شده و مشکل پیدا می کند و به همین دلیل رشد ماهیچه ها به تعویق می افتد.

تحقیقات گویای این مطلب است که حرکات کششی از احساس درد و سخت شدگی ماهیچه در روز بعد که به دلیل ساخته شدن اسید لاکتیک در ماهیچه می باشد جلوگیری می کند.

حرکات کششی می تواند از گرفتگی عضلات نیز جلوگیری کند. برخی از عضلات مانند ماهیچه های پشت پا ( از زانو تا مچ پا) بیش از سایر ماهیچه دچار گرفتگی می شوند. بدن به طور طبیعی در مقابل کششهای بیش از حد از خود واکنش نشان می دهد.

از طریق انجام حرکات کششی فرد قادر می شود تا قابلیت انعطاف پذیری بدن خود را تا حد قابل ملاحظه ای افزایش دهد. این امر سبب می شود تا تمام قسمت های یک ماهیچه به حرکت واداشته شوند. این کار برای بدن سازها بسیار مفید است چرا که به دلیل خستگی و در هم پیچیدگی این امکان وجود دارد که ماهیچه ها احساس خستگی کرده و کل قسمت ها در تمرین ها فعالیت نکنند، اما با کمک از حرکات کششی گرفتگی عضلات به پایین ترین میزان خود می رسد  .
▪ حرکات کششی را نرم و آهسته انجام دهید
انجام نرم و آهسته حرکات به شما کمک می‌کند تا عضلات تان ریلکس شوند و از این‌رو سبب لذت‌بخشی و سودمندی بیشتر حرکات کششی می‌گردد. هم‌چنین، سبب جلوگیری از بروز کشیدگی و پارگی‌های عضلانی‌ای می‌شود که معمولاً در اثر انجام حرکات سریع و ناگهانی رخ می‌دهند.

به یاد داشته باشید که نباید حرکات کششی تبدیل به فعالیتی دردناک شوند. کشش باید لذت‌بخش، آرامش‌دهنده و سودمند باشد با این وجود، هنوز بسیاری از افراد عقیده دارند که برای حصول بهترین نتیجه از حرکات کششی باید مدام خودشان را در معرض درد و عذاب بدهند. این یکی از بدترین اشتباهاتی است که معمولاً در هنگام انجام حرکات کششی رخ می‌دهد.

پس از تمرین های سخت و شدید، ماهیچه ها باید خود را باز سازی کنند. در این حالت بافت هایی که در هم پیچیده شده اند این کار را دشوار ساخته و فرایند بهبودی را کند می کنند. زمانی که شما ماهیچه های خود را می کشید، بافتهای عضلانی در امتداد هم قرار گرفته و جریان خون در انها تسریع پیدا می کند. درست مثل کشیدن یک لباس چروک. این امر همچنین باعث می شود که وترها انعطاف پذیری بیشتری پیدا کنند.

تحقیقات گویای این مطلب است که حرکات کششی مانع از بروز آسیب دیدگی و سخت شدگی ماهیچه ها می شوند. همچنین از احساس درد و سخت شدگی ماهیچه در روز بعد که به دلیل ساخته شدن اسید لاکتیک در ماهیچه می باشد جلوگیری می کند. حرکات کششی می تواند از گرفتگی عضلات نیز جلوگیری کند. برخی از عضلات مانند ماهیچه های پشت پا ( از زانو تا مچ پا) بیش از سایر ماهیچه دچار گرفتگی می شوند.

بدن  طور طبیعی در مقابل کششهای بیش از حد از خود واکنش نشان می دهد. از طریق انجام حرکات کششی فرد قادر می شود تا قابلیت انعطاف پذیری بدن خود را تا حد قابل ملاحظه ای افزایش دهد. این امر سبب می شود تا تمام قسمت های یک ماهیچه به حرکت واداشته شوند. این کار برای بدن سازها بسیار مفید است چرا که به دلیل خستگی و در هم پیچیدگی این امکان وجود دارد که ماهیچه ها احساس خستگی کرده و کل قسمت ها در تمرین ها فعالیت نکنند، اما با کمک از حرکات کششی گرفتگی عضلات به پایین ترین میزان خود می رسد.

 منبع : پزشکان بدون مرز

آشنایی با زانو درد حاد و روش های درمان آن

زانو مفصلی است که غیر از حرکت باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخش به داخل و خارج نیز می باشد در تشکیل و نگهداری مفصل زانو, استخوانها , رباطها و غضروف هایی شرکت دارند که آنها را توضیح می دهیم. 
  زانو مفصلی است که غیر از حرکت باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخش به داخل و خارج نیز می باشد در تشکیل و نگهداری مفصل زانو, استخوانها , رباطها و غضروف هایی شرکت دارند که آنها را توضیح می دهیم.

▪ استخوانها :

سه استخوان در تشکیل مفصل زانو شرکت دارند.

در بالا استخوان ران و در پائین استخوان درشت نی و در جلو استخوان کشکک در تشکیل مفصل زانو شرکت می کنند.

استخوان نازک نی در تشکیل مفصل زانو شرکت ندارند اما درست در مجاورت بخش خارجی مفصل زانو قرار دارد.

▪ رباطها :

رباط ها باندهای فیبری هستند که دو استخوان را بهم ارتباط و متصل می کنند.

زانو ۴ رباط مهم دارد که این ۴ رباط استخوان ران را به استخوان درشت نی محکم متصل می کنند و پایداری استاتیک مفصل زانو را تامین می کنند.

رباطهای صلیبی قدامی و خلفی سبب پایداری مفصل زانو در حرکات به سمت جلو و عقب و ضربات در این جهات و نیز پایداری مفصل زانو در برابر حرکات چرخشی اعمال شده به زانو می شوند.

رباطهای جانبی داخلی و خارجی که در طرفین زانو قرار دارند هم سبب پایداری مفصل زانو در برابر اعمال نیرو به سمت خارج و داخل زانو می شوند.

▪ تاندونها: تاندونها عضلات را به استخوان اتصال می دهند.

تاندون عضله چهار سر رانی ( جلوی ران ) در پائین در جلوی مفصل زانو به استخوان کشکک اتصال می یابد و ادامه آن در پائین کشکک به استخوان درشت نی اتصال می یابد. عمل عضله چهار سر رانی باز کردن زانو می باشد.

▪ غضروفها:

به ساختمانهای غضروفی زانو منیسک می گوئیم که در بین دو استخوان درشت نی و ران قرار دارند و سبب افزایش سطح تماس در استخوان فوق و افزایش پایداری مفصل زانو می شوند.

▪ بورسها :

بورس یک کیسه کوچک حاوی مایع است که سبب تسهیل حرکات مفصلی می شوند.

زانو سه بورس دارد که عبارتند از : بورس کشکک ( جلوی کشکک و زیر پوست ) و بورس زیر کشکک و بورس غازی (Anserine) که در سمت داخل زانو حدود ۲ اینچ زیر مفصل زانو قرار دارد.

● انواع زانو درد

درد زانو را می توان به دو نوع حاد و مزمن تقسیم بندی کرد. همواره باید توجه داشت که دردی که در زانو احساس می شود می تواند ناشی از درد واقعی زانو باشد یا یک درد ارجاعی از ناحیه کمر, ران و یا مچ پا باشد.

● علل درد حاد زانو

۱) شکستگی:

▪ تعریف : ناشی از اصابت ضربه یا برخورد به مانع با سرعت و شدت زیاد است ( تصادف رانندگی یا تکل در فوتبال )

▪ نشانه ها : تورم و کبودی زانو بهمراه درد بسیار شدید و نیز محل آسیب در لمس بسیار دردناک است. درد به حدی شدید است که فرد نمی تواند راه برود یا وزن خود را روی آن پا بیاندازد.

▪ ارزیابی : شکستگی در محل زانو یک اورژانس محسوب می شود و باید سریعاً توسط پزشک معاینه شود و بررسی های لازم مثل انجام رادیوگرافی صورت گیرد.

▪ درمان : بر حسب نوع شکستگی می تواند شامل آتل بندی و گچ گیری باشد یا جراحی صورت گیرد.

▪ پیش آگهی : معمولاً شکستگی بدون شکل خاصی بهبود می یابد. البته برخی انواع شکستگی می تواند منجر به آرتروز و آسیب عصبی عروقی شوند.

۲) کشیدگی و پارگی رباطهای جانبی زانو:

▪ تعریف : رباط جانبی داخلی زانو شایعترین رباط زانو است که دچار آسیب دیدگی می شود . مثل همه رباطهای دیگر می تواند دچار کشیدگی ( پارگی جزئی ) و یا پارگی کامل شود.

▪ نشانه ها : کشیدگی شدید یا پارگی رباط جانبی داخلی زانو سبب احساس پارگی در سمت داخلی زانو می شود. همچنین بدنبال آن زانو ممکن است متورم و ناپایدار شود. عامل این آسیب اعمال فشار قوی به سمت خارج زانو است بطوریکه زانو از خارج به داخل فشرده شود. دقیقاً برعکس این اعمال فشار ( یعنی از داخل به خارج زانو ) در آسیب رباط جانبی خارجی رخ می دهد. در هر دو حالت در محل اصابت ضربه به زانو کبودی و در سمت مقابل کشیدگی رباط یا پارگی آن رخ می دهد. ورزشهای تماسی مثل فوتبال از مهمترین علل این آسیب محسوب می شوند.

▪ ارزیابی : بعد از یک شرح حال سریع و معاینه فیزیکی توسط پزشک و انجام اقدامات اولیه حمایتی ( سرما درمانی, فشار موضعی, بالا نگه داشتن و استراحت ) معمولاً پزشک درخواست MRI برای بررسی وضعیت رباط می کند.

▪ درمان : در موارد کشیدگی خفیف این دو رباط همان درمان حمایتی که اشاره شد کافی است. اما در موارد پارگی رباط جراحی بهترین پاسخ درمانی را خواهد داشت.

۳) کشیدگی و پارگی رباطهای صلیبی :

▪ تعریف : آسیب رباط صلیبی قدامی که از شایعترین آسیبهای ورزشی است اغلب در نتیجه ایست ناگهانی و اعمال فشار به جلو روی زانو ناشی از این ایست ناگهانی و نیز در پیچ خوردگی های زانو ایجاد می شود. رباط صلیبی خلفی قویتر و محکمتر از رباط صلیبی قدامی است و کمتر دچار پارگی می شود. کشیدگی و پارگی های رباط صلیبی خلفی احتیاج به نیروی زیادی دارد مثل برخورد داشبورد ماشین به پائین زانو در هنگام تصادف رانندگی. بخاطر همین نیروی شدیدتر برای پارگی رباط صلیبی خلفی نسبت به نوع قدامی اغلب آسیبهای رباطی همراه یا آسیب منیسک هم همراه با آسیب رباط صلیبی خلفی وجود دارد.

▪ نشانه ها : اگر رباط صلیبی قدامی پاره شود صدای « تق » در مفصل شنیده می شود. همچنین امکان دارد زانو ناپایدار شود و درد به قدری شدید باشد که فرد دچار تهوع و استفراغ شود. بدنبال این پارگی طی چند ساعت بعلت خونریزی داخل مفصلی متورم و پر از خون خواهد شد.

▪ درمان : برای آنها که نیاز شدید و قوی به زانوها دارند مثل ورزشکاران حرفه ای درمان جراحی بهترین پیش آگهی را دارد ولی برای آنها که استفاده شدید از زانو نمی کنند را می توان با آتل گیری و درمان غیر جراحی بهبود بخشید.

۴) پارگی های تاندونی :

▪ تعریف : تاندون عضله چهار سر رانی می تواند دچار پارگی ناکامل یا پارگی کامل شود. پارگی تاندون چهار سر در بالای کشکک معمولاً در افراد ورزشکار بالای ۴۰ سال روی می دهد حال آنکه پارگی تاندون چهار سر در زیر کشکک معمولاً در افراد جوانی که سابقه التهاب تاندون این ناحیه یا تزریق کورتون به زانو دارند رخ می دهد.

▪ نشانه ها : پارگی تاندون چهار سر رانی سبب درد( بخصوص در هنگام پرتاب پا یا بازکردن زانو ) می شود. چنانچه پارگی کامل باشد فرد ورزشکار قادر نیست زانو را باز کند و ساق را جلو بیاورد.

▪ درمان : پارگی جزئی را می توان با آتل گیری درمان کرد اما پارگی کامل نیاز به جراحی دارد.

۵) آسیب منیسک :

▪ تعریف : آسیبهای منیسک اغلب ناشی از ضربه به زانو هستند البته گاهی می توانند ناشی از تمرین بیش از حد و استفاده طولانی و مداوم از زانو باشد. اغلب قطعه ای از منیسک پاره شده و در داخل مفصل زانو شناور می باشد.

▪ علائم : پارگی منیسک منجر به قفل شدن زانو در برخی حرکات می شود همچنین می تواند سبب احساس تق تق ( click ) در هنگام حرکات زانو گردد. اغلب آسیب به منیسک همراهی با تورم و تجمع مایع مفصلی دارد که البته از آسیب به رباط ACL ( صلیبی قدامی ) معمولاً این نوع تجمع مایع کمتر است.

▪ درمان : درمان معمولاً جراحی است.

۶) دررفتگی زانو :

▪ تعریف : آسیب بسیار نادری است. در اثر اصابت یک ضربه پرقدرت به زانو در محل مفصل زانو, ساق و ران از هم جدا می شوند.

▪ نشانه و علائم : معمولاً درد بسیار شدید همراه با یک تغییر شکل واضح در زانو.

▪ درمان : معمولاً بسیاری از این نوع در رفتگی خودبخود جا می رود اگر جا نرفت توسط پزشک باید جا انداخته شود. سپس فرد را برای مدت معلومی تحت نظر گرفته و از نظر علائم عصبی و عروقی پا بررسی می کنیم.

۷) در رفتگی کشکک :

▪ تعریف : در رفتگی کشکک در اثر ضربه مستقیم یا انقباض قوی و سریع عضله چهار سر ( مثلاً در هنگام سرویس زدن در والیبال یا تنیس ) این آسیب در زنان , افراد چاق و آنها که زانوهای نزدیک به هم دارند ( پا ضربدری ها ) شایعتر است.

▪ نشانه ها: کشکک در جای خودش نبوده و به سمت داخل یا خارج می رود و خم و باز کردن زانو دردناک و مشکل است.

▪ درمان : پزشک کشکک را جا می اندازد چنانچه دوباره خودبخود کشکک دچار در رفتگی شود باید برای رد شکستگی رادیوگرافی انجام شود. پس از جااندازی مجدد ورم شکستگی پزشک برای مدت ۳ هفته آتل می گیرد تا دیگر دچار دررفتگی نشود.

● برخورد با آسیب های زانو

در هر آسیب زانو اولین امری که رخ می دهد بوجود آمدن التهاب است. که این التهاب منجر به درد و تورم و کاهش توانایی حرکت مفصل زانو خواهد شد. شکستن این سیکل التهابی می تواند منجر به تسریع بهبودی و کاهش درد شود. برای این امر باید کارهای زیر صورت گیرد :

▪ استراحت به زانو :

استراحت سبب کاهش کشش های مکرر روی زانو می شود.

استراحت سبب کاهش التهاب و جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به زانو می گردد.

● یخ درمانی :

▪ سبب کاهش تورم زانو می گردد و در هر نوع آسیب حاد و آسیب مزمن زانو کاربرد دارد.

▪ اغلب مولفان توصیه می کنند یخ درمانی ۳ ۲ بار در روز و هر بار برای مدت ۳۰ ۲۰ دقیقه صورت گیرد.

▪ از تماس مستقیم یخ با پوست بپرهیزید. می توانید کیسه حاوی یخ را در حوله قرار دهید و حوله را روی محل بگذارید.

● فشار موضعی به زانو توسط بانداژ محل :

▪ فشار موضعی سبب کاهش تورم و تسریع بهبودی می شود.

▪ در برخی از آسیب های زانو بانداژ می تواند به قرار گیری صحیح کشکک سرجای خود و حفظ حرکات مناسب مفصل زانو کمک کند.

● بالا نگه داشتن زانو :

▪ سبب کاهش تورم و التهاب می گردد.

▪ بالا نگه داشتن سبب تخلیه مواد زائد و التهابی از زانو به سوی گردش خون مرکزی و کاهش التهاب می شود.

● استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDS ) :

▪ این داروها در دوز کم سبب کاهش درد می شوند.

▪ این داروها در دوز بالاتر سبب کاهش التهاب هم می شوند.

▪ نمونه ای از این داروها عبارتند از : ناپروکسن و ایبوبروفن.

▪ چنانچه زخم معده یا اثنی عشر دارید یا قبلاً دچار خونریزی به هر دلیل شده اید قبلاً از مصرف این داروها حتماً با پزشک مشاوره کنید.

چه موقع به پزشک مراجعه شود

▪ هر گاه بعد از انجام برخوردهای اولیه که اشاره شد و یا استفاده از داروهای ضد درد بعد از ۷ ۳ روز علائم شما ادامه یافت یا حتی بدتر شد حتماً به پزشک مراجعه نمائید.

▪ هرگاه بدنبال آسیب به زانو قادر به راه رفتن روی زانو نبودید فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه نمایید چرا که احتمال بروز شکستگی زانو در این موارد بالاست و یک اورژانس به حساب می آید.

▪ تب بهمراه درد زانو ( احتمال عفونت زانو )

▪ درد بسیار شدید و غیر قابل تحمل در زانو.

▪ زخم بزرگ یا عمیق در ناحیه زانو باشد.

▪ تورم زانو در افرادی که بیماری خونی دارند ( هموفیلی ) یا آنها که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند ( مثل وارفارین )

● شرح حال, معاینه و بررسی های تصویری

▪ شرح حال :

درد در کجای زانوست ؟

ماهیت درد چگونه است, درد تیز است یا گنگ و مبهم؟

آیا آسیب قبلی در ناحیه زانو وجود داشته است یا خیر ؟

چه حرکاتی درد را بهبود و چه حرکاتی آنرا تشدید می کند ؟

آیا فرد مشکل طبی خاصی دارد؟

میزان فعالیت روزانه وی چقدر است ؟

چه داروهایی احتمالاً مصرف می کند ؟

آیا حس در ناحیه پا و ساق نرمال است ؟

آیا فرد تب داشته است یا خیر ؟

▪ معاینه:

بررسی ظاهری زانو از نظر کبودی, تورم, تغییر شکل.

بررسی حساسیت زانو در لمس آن.

بررسی و انجام تستهای اختصاصی مربوط به ارزیابی سلامت رباطها, تاندونها و منیسک ها که خارج از بحث ماست.

▪ رادیوگرافی و سی تی اسکن :

بر حسب شرح حال و معاینه پزشک امکان دارد برای بررسی شکستگی استخوانی احتمالی یا دررفتگی زانو و گاهی برای بررسی برخی سطوح مفصلی یا مشاهده تغییرات تخریبی زانو ( آرتروز ) عکس رادیوگرافی ساده درخواست کند.

بندرت پزشک برای بررسی دقیق شکستگی یا دررفتگی امکان دارد سی تی اسکن درخواست کند.

هم CT اسکن و هم رادیوگرافی ساده برای بررسی شکستگی های عادی هستند اما هر دوی آنها در بررسی و ارزیابی بافت نرم مفصل که شامل رباطها, عضلات و تاندونها و منیسک ها می باشند ناتوان هستند.

▪ ام آر آی:

در مقایسه با سی تی اسکن, ام آر آی شکستگی های استخوانی را بخوبی نشان نمی دهد.

در مقایسه با سی تی اسکن, ام آر آی برای بررسی رباطها و تاندونها بسیار عالی است.

▪ آرتروسکوپی :

به مشاهده داخل مفصل زانو توسط دستگاه ویدئوئی می گویند.

در این روش جراح توسط ابزاری خاص وارد حفره مفصلی زانو شده و آنرا بدقت بررسی می کند.

در مواردی می توان اجسام زائد مثل قطعات شکسته غضروف که داخل فضای مفصلی مانده اند و سبب درد شده اند را با این روش تخلیه کرد.

● جلوگیری از صدمات زانو

▪ لاغر اندام بمانید یا بهتر بگوئیم چاق نشوید. با حفظ وزن متعادل فشار بر روی زانوها کاهش و احتمال آسیب و آرتروز هم کاهش خواهد یافت.

▪ تناسب بدن خود را با انجام حرکات کششی و تقویت متناسب عضلات حفظ کنید. انجام حرکات کششی روی زانو قبل از ورزش به نحو قابل ملاحظه ای صدمات به زانو را کاهش می دهد.

▪ تقویت عضلات چهار سر رانی و پشت ران هر دو به کاهش آسیب های زانو کمک می کند.

▪ چنانچه درد مزمن زانو دارید شنا و ورزشهای آبی می تواند درد شما را بهبود بخشد, نیروی شناوری در آب سبب کاهش وزن و نیروی وارده به زانوها می شود.

▪ به بدن خود احترام بگذارید چنانچه ملی درد زانوی شما را ایجاد نموده یا بدتر می کند آنرا انجام ندهید.

▪ هرگاه خسته اید ورزش را ادامه ندهید, بسیاری از آسیبهای ورزشی هنگامی رخ می دهند که ورزشکار خسته است.

▪ استفاده از زانو بند در ورزشهایی مثل والیبال یا بسکتبال مفید است

 منبع : پزشکان بدون مرز